Προς συμφωνία φαίνεται να οδεύει η Άγκυρα με την Ουάσιγκτον για τα S-400, συζητώντας φόρμουλα που προβλέπει ότι οι S-400 θα μείνουν ανενεργοί, υπό διεθνή ή διμερή μηχανισμό επιτήρησης.
Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για την αγορά F-35.
Η φόρμουλα της αδράνειας
Σύμφωνα με τον πρώην μόνιμο αντιπρόσωπο στο ΝΑΤΟ, Φατίχ Τζεϊλάν, σε δηλώσεις του στην τουρκική εβδομαδιαία εφημερίδα Oksijen, η φόρμουλα που εξετάζεται είναι οι S-400 να παραμείνουν ανενεργοί, υπό αυστηρούς μηχανισμούς εποπτείας.
Σενάρια τοποθέτησης S-400:
Αποθήκευση στην Τουρκία με μηχανισμό ελέγχου ΗΠΑ ή ΝΑΤΟ.
Μεταφορά σε βάση του ΝΑΤΟ ή στην Ιντσιρλίκ, αν και αυτό δημιουργεί ενστάσεις.
Απομάκρυνση από την Τουρκία, αν και η Ρωσία δεν έχει ζητήσει επίσημα την επιστροφή.
Η Άγκυρα γνωρίζει πως οι κυρώσεις CAATSA λειτουργούν από το 2019 σαν «τοίχος» που δεν πέφτει εύκολα. Ωστόσο, οι τελευταίες επαφές δείχνουν ότι το σκηνικό μπορεί να αλλάξει. Στη συνάντηση Τραμπ–Ερντογάν στον Λευκό Οίκο, ο Αμερικανός πρόεδρος έδειξε διάθεση να πουλήσει F-35, όμως τα χέρια του είναι δεμένα από τον Νόμο Εθνικής Άμυνας του 2020, που ορίζει ότι «η Τουρκία πρέπει να εγκαταλείψει την ιδιοκτησία των S-400». Μόνο το Κογκρέσο μπορεί να αλλάξει τη διατύπωση σε «να μην τους θέσει σε λειτουργία».
Ο Τζεϊλάν εκτίμησε στην Oksijen ότι η «μόνιμη λύση» θα μπορούσε να είναι η μόνιμη αδρανοποίηση των S-400, υπό έλεγχο είτε από τις ΗΠΑ και την Τουρκία, είτε από το ΝΑΤΟ και την Τουρκία.
«Εάν δημιουργηθεί ένας μηχανισμός επιτήρησης, οι S-400 θα μπορούσαν να μετακινηθούν στη βάση του Ιντζιρλίκ», σημείωσε, αν και τόνισε ότι οι ΗΠΑ θα δίσταζαν να έχουν ρωσικά συστήματα σε βάση με πυρηνικές κεφαλές.
Σύμφωνα με τον Τζεϊλάν, τα λόγια του Αμερικανού πρέσβη στην Άγκυρα, Τομ Μπαράκ – «Θα ακούσετε πολύ σύντομα νέα» – δείχνουν ότι η φόρμουλα έχει ωριμάσει. Ο πρώην διπλωμάτης προέβλεψε ότι ο Τραμπ θα το παρουσιάσει ως προσωπική επιτυχία εξωτερικής πολιτικής, ενώ η τουρκική κυβέρνηση θα προβάλλει την αγορά των F-35 για να ενισχύσει την εικόνα της.
Το βλέμμα στο Νοέμβριο
Το θέμα ενδέχεται να συνδεθεί με το νέο αμυντικό νομοσχέδιο των ΗΠΑ τον Νοέμβριο, όπου μπορεί να ενταχθεί η διάταξη για πώληση F-35 στην Τουρκία.
Η ρωσική διάσταση
Άλλο σενάριο που εξετάζεται είναι η απομάκρυνση των S-400 από την Τουρκία. Ρωσικά μέσα ανέφεραν ότι η Μόσχα θα τους ήθελε πίσω, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει επίσημο αίτημα. Ο πρώην Ρώσος πρέσβης στην Άγκυρα, Αλεξέι Ερχόφ, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά στο CNN Türk το 2020: «Πήρα τα χρήματά σας, σας έδωσα το όχημα. Μπορείτε να πάτε στην παραλία, να μεταφέρετε πατάτες, να βάλετε πάνω πολυβόλο και να πάτε σε πόλεμο, είναι φυσικό σας δικαίωμα να το κρατήσετε στο γκαράζ σας».
Η Μόσχα δείχνει να ανέχεται την αδρανοποίηση, αρκεί να μη θιγούν τα συμφέροντά της.
Ο παράγοντας Ισραήλ
Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, Μουράτ Γετκίν, «το Ισραήλ, όχι οι ΗΠΑ, δεν θέλουν να πουληθούν τα F-35 στην Τουρκία. Και εξακολουθεί να μην θέλει. Από γεωστρατηγική σκοπιά, η ύπαρξη F-35 με εθνικό λογισμικό στα χέρια της Τουρκίας δημιουργεί ισορροπία απέναντι στη δυναμική του Ισραήλ στην περιοχή. Η αγορά των S-400 έδωσε απλά το πρόσχημα».
Η ευρύτερη αποτίμηση
Ο Γετκίν στην ερώτηση ‘Ποιος πήρε τι;’, εκτιμά ότι ο Ερντογάν πέτυχε μερικώς στο σχέδιο για τη Γάζα, δεν σημειώθηκε πρόοδος στα θέματα F-35 και αμυντικής βιομηχανίας, ενώ ο Τραμπ πέτυχε την πώληση των Boeing και έφερε στο τραπέζι το ζήτημα της Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής.