Το σαφές μήνυμα του πρέσβη των ΗΠΑ στην Άγκυρα, Τομ Μπάρακ, ότι η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35 προϋποθέτει την απομάκρυνση των ρωσικών S-400, άνοιξε εκ νέου τον φάκελο ενός από τα πιο ακανθώδη ζητήματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Οι δηλώσεις του χαρακτηρίστηκαν από πολλούς στην Άγκυρα ως άτυπο «τελεσίγραφο» και προκάλεσαν έντονη κινητικότητα, αλλά και σενάρια για τις επόμενες κινήσεις της τουρκικής κυβέρνησης.
Στην τουρκική πρωτεύουσα, πάντως, επικρατεί η εκτίμηση ότι η Ουάσινγκτον ενδέχεται να επιδιώξει «ρετουσαρίσματα» ή ακόμη και μερική χαλάρωση των περιορισμών που προβλέπει ο νόμος για τον αμερικανικό αμυντικό προϋπολογισμό (NDAA) σε ό,τι αφορά τους S-400. Ένα τέτοιο βήμα θα μπορούσε να δώσει στην Άγκυρα περιθώρια ελιγμών, πέρα από τη σημερινή λύση της απλής αποθήκευσης των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων.
Ωστόσο, η πρόσφατη ανάρτηση του Τομ Μπάρακ στο X απέκλεισε ουσιαστικά το σενάριο της «αδρανοποίησης» χωρίς περαιτέρω ενέργειες. Στο πλαίσιο αυτό, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Karar, Γιλντιράι Ουγούρ, υποστήριξε ότι στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται ακόμη και η επιστροφή των S-400 στη Ρωσία. Το τουρκικό υπουργείο Εθνικής Άμυνας έσπευσε να διαψεύσει τις πληροφορίες, διαμηνύοντας ότι «δεν υπάρχει καμία εξέλιξη» σχετικά με την τύχη του συστήματος.
Παρά ταύτα, αναλυτές κοντά στην τουρκική κυβέρνηση αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο αναζήτησης μιας «φόρμουλας», σε συνεννόηση όχι μόνο με τις ΗΠΑ αλλά και με τη Μόσχα. Όπως σημείωσε σχολιαστής του κρατικού πρακτορείου «Ανατολή», το θέμα των S-400 έχει συζητηθεί και με τη Ρωσία, ενώ υπενθύμισε τις καλές σχέσεις του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αλλά και τις απευθείας επαφές Τραμπ – Ερντογάν για ζητήματα που άπτονται των ρωσοτουρκικών σχέσεων. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η πρόσφατη συνάντηση Ερντογάν – Πούτιν στο Τουρκμενιστάν.
Πηγές ασφαλείας στην Τουρκία εκφράζουν την ελπίδα ότι η Ουάσινγκτον θα προχωρήσει σε κινήσεις καλής θέλησης, κυρίως στο σκέλος των κυρώσεων, ώστε να διευκολυνθεί και η τουρκική πλευρά, η οποία ήδη βρίσκεται σε πολιτικές και νομικές διαβουλεύσεις για τον χειρισμό του ζητήματος.
Την ίδια στιγμή, Τούρκοι αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι οι διαδικασίες κατάρτισης του αμερικανικού προϋπολογισμού ξεκινούν στις αρχές του έτους, γεγονός που εξηγεί και τη χρονική αναφορά του Τομ Μπάρακ στο διάστημα των επόμενων 4 έως 6 μηνών. Εφόσον υπάρξουν αλλαγές ή χαλάρωση των περιορισμών στο NDAA, το θέμα θα οδηγηθεί στο Κογκρέσο. Με δεδομένη την πλειοψηφία που διαθέτει ο Ντόναλντ Τραμπ, εκτιμάται ότι θα μπορούσε να ξεπεραστεί και αυτό το εμπόδιο.
Στην Άγκυρα καλλιεργείται, άλλωστε, η προσδοκία ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα αναζητήσει τρόπο να αρθούν ή να αμβλυνθούν τα εμπόδια που συνδέονται με τις κυρώσεις CAATSA, ανοίγοντας εκ νέου τον δρόμο για την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35.
Στροφή στα Eurofighter για να καλυφθούν τα κενά
Μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο με τις ΗΠΑ, η Τουρκία επιχειρεί να καλύψει τα επιχειρησιακά κενά που έχουν δημιουργηθεί στην πολεμική της αεροπορία λόγω του αποκλεισμού από τα F-35. Ήδη έχει υπογράψει συμφωνία με τη Μεγάλη Βρετανία για την προμήθεια 20 Eurofighter, ωστόσο αναλυτές επισημαίνουν ότι οι πρώτες παραδόσεις αναμένονται μετά το 2030, με την ολοκλήρωση να τοποθετείται χρονικά γύρω στο 2032. Το χρονοδιάγραμμα αυτό δεν καλύπτει τις άμεσες ανάγκες της Τουρκίας, η οποία βασίζεται σήμερα κυρίως σε παλαιότερες εκδόσεις των F-16.
Μαχητικά από δεύτερο χέρι
Για τον λόγο αυτό, η Άγκυρα προσανατολίζεται και στην αγορά μεταχειρισμένων Eurofighter. Σύμφωνα με πληροφορίες, τις επόμενες ημέρες –ή το αργότερο εντός Ιανουαρίου– αναμένεται να υπογραφεί συμφωνία για την απόκτηση 12 αεροσκαφών από το Κατάρ. Στα πιο αισιόδοξα σενάρια, το πρώτο μαχητικό θα μπορούσε να παραδοθεί τον Μάρτιο του 2026. Ωστόσο, ειδικοί τονίζουν ότι θα απαιτηθεί περίοδος εκπαίδευσης και προσαρμογής περίπου 18 μηνών για πιλότους και τεχνικό προσωπικό, με στόχο η πρώτη μοίρα Eurofighter να καταστεί πλήρως επιχειρησιακή προς τα τέλη του 2027.
Παράλληλα, στο τραπέζι βρίσκεται και η προμήθεια 12 μεταχειρισμένων Eurofighter από το Ομάν, με την υπογραφή της συμφωνίας να τοποθετείται εντός του 2026. Τα συγκεκριμένα αεροσκάφη θα χρειαστούν τεχνικές αναβαθμίσεις στη Μεγάλη Βρετανία ώστε να πληρούν τα πρότυπα του ΝΑΤΟ, γεγονός που μεταθέτει την παράδοσή τους για το 2028.
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία φαίνεται να κινείται σε δύο παράλληλους άξονες: αφενός να διατηρήσει ανοιχτό τον δίαυλο με τις ΗΠΑ για τα F-35 και τις κυρώσεις, αφετέρου να ενισχύσει την αεροπορική της ισχύ με ενδιάμεσες λύσεις, μέχρι να ξεκαθαρίσει οριστικά το στρατηγικό της αποτύπωμα στον αέρα.
Με πληροφορίες από kathimerini.gr