Η εικόνα της Ευρώπης στο παγκόσμιο στερέωμα για το 2025, όπως αποτυπώνεται στα ετήσια αφιερώματα των κορυφαίων διεθνών μέσων, είναι αποκαρδιωτική. Το φωτογραφικό αφιέρωμα του Economist για τα μεγάλα γεγονότα της χρονιάς δείχνει μια ήπειρο σχεδόν απούσα, με τους πρωταγωνιστές να είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Σι Τζινπίνγκ, ο Ναρέντρα Μόντι και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Η μοναδική «ευρωπαϊκή» στιγμή που κατάφερε να εισχωρήσει στο άλμπουμ είναι η εκλογή νέου Πάπα στο Βατικανό, ο οποίος μάλιστα είναι Αμερικανός. Η σημειολογία είναι εκκωφαντική: η Ευρώπη ούτε αφηγείται ούτε διαμορφώνει την ιστορία του πλανήτη.
Αυτή η διαπίστωση ενισχύεται από το Politico, το οποίο αναδεικνύει ως «το πιο ισχυρό πρόσωπο για την Ευρώπη» όχι κάποιον Ευρωπαίο ηγέτη, αλλά τον Ντόναλντ Τραμπ. . Αυτή η επιλογή, αν και προκλητική, καταγράφει με ακρίβεια την πραγματικότητα της απουσίας καθοριστικής ευρωπαϊκής ηγεσίας. Στη Γηραιά Ήπειρο δεν υπάρχει κανένας πολιτικός που να επηρεάζει αποφασιστικά τις εξελίξεις εντός ή εκτός συνόρων. Η δύναμη και οι δραματικές αλλαγές προέρχονται από εξωτερικούς παράγοντες, αναγκάζοντας τους Ευρωπαίους να βρίσκονται στη θέση του αντιδρώντος, αντί του συνδιαμορφωτή.
Η αδυναμία της Ευρώπης στα τρία μεγάλα μέτωπα
Το «silver alert» για την εξαφάνιση της ευρωπαϊκής επιρροής γίνεται ακόμα πιο ηχηρό όταν εξετάζονται τα τρία κεντρικά διεθνή μέτωπα της εποχής:
Ουκρανία: Οι κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τη βαρύτητα της υποστήριξής της προς το Κίεβο, δεν έχει καταφέρει να διαμορφώσει μια στρατηγική αυτονομίας ή μια πρωτοβουλία που να καθοδηγεί τις εξελίξεις. Η έναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας θα εξαρτηθεί από τα παζάρια των υπερδυνάμεων, καθιστώντας τις ευρωπαϊκές διπλωματικές δεξιότητες περιττές.
Γάζα: Η ευρωπαϊκή φωνή είναι αδύναμη, διχασμένη και συχνά αμήχανη. Η Ε.Ε. αδυνατεί να διατυπώσει μια ενιαία θέση ή να επιβάλει οποιοδήποτε ουσιαστικό βάρος στην προσπάθεια αποκλιμάκωσης. Οι βασικοί πρωταγωνιστές (ΗΠΑ, Ισραήλ, Αραβικά κράτη) δεν θεωρούν την Ευρώπη ούτε αναγκαίο συνομιλητή ούτε παράγοντα πίεσης.
Γεωπολιτική Αναδιάταξη (ΗΠΑ–Κίνα): Στη μεγάλη αναδιάταξη του 21ου αιώνα, το δίπολο ΗΠΑ–Κίνας διαμορφώνει τους κανόνες του παιχνιδιού, από το εμπόριο και την Τεχνητή Νοημοσύνη μέχρι τις συμμαχίες. . Ο νέος κόσμος χτίζεται με υλικά που άλλοι παράγουν και η Ευρώπη καταναλώνει. Από παραδοσιακό κέντρο ισχύος, η ήπειρος έχει υποβαθμιστεί στον ρόλο του περιφερειακού παίκτη, μιας οικονομικά ισχυρής ενιαίας αγοράς, αλλά χωρίς την αντίστοιχη γεωπολιτική βαρύτητα.
Η ρητορική του φόβου και της αδυναμίας
Αντί να διαμορφώνουν την ατζέντα, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες επιλέγουν τη δραματοποίηση ως μέσο για να παραμείνουν στο προσκήνιο. Οι επαναλαμβανόμενες προειδοποιήσεις για «επερχόμενο πόλεμο» και η ρητορική περί «ευρωπαϊκής ετοιμότητας για σύγκρουση», όπως εκφράστηκαν από τον Μαρκ Ρούτε («Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για πόλεμο σαν εκείνον που βίωσαν οι παππούδες και οι προπαππούδες μας»), δείχνουν μια απελπισμένη προσπάθεια να επανέλθει η Ευρώπη στη δημόσια συζήτηση.
Αυτή η ρητορική δεν περιγράφει μια συγκεκριμένη στρατηγική απειλή, αλλά μια ευρωπαϊκή ψυχολογία φόβου, ανησυχίας και αμυντικής εσωστρέφειας. Η ήπειρος εμφανίζεται ανήμπορη να καθορίσει τη μοίρα της, εγκλωβισμένη ανάμεσα σε αμερικανικές επιλογές και την κινεζική άνοδο, χωρίς ξεκάθαρο όραμα. Το τελικό ερώτημα δεν είναι γιατί ξέχασαν την Ευρώπη τα διεθνή μέσα, αλλά πώς κατάφερε η ίδια να ξεχάσει να διεκδικήσει τη θέση της στο τραπέζι των παγκόσμιων αποφάσεων.