Καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις κλιμακώνονται εν μέσω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην Ανατολική Ευρώπη, αυξάνονται παγκοσμίως οι ανησυχίες σχετικά με το αν το ενδεχόμενο να ανοίξει η Ρωσία ένα νέο στρατιωτικό μέτωπο θα μπορούσε να σημάνει την αρχή του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Κεντρικής σημασίας σε αυτό το σενάριο είναι η θέση της Πολωνίας, κράτους-μέλους του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ), καθώς και η στάση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, όσον αφορά την ασφάλεια και την άμυνα της Ευρώπης, σύμφωνα με δημοσίευμα του Economic Times.
Η πιθανότητα επίθεσης της Ρωσίας σε πολωνικό έδαφος φέρνει στο προσκήνιο τη σημαντικότερη ρήτρα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ – το Άρθρο 5 της Συνθήκης – και εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αντίδραση της Συμμαχίας και τις συνέπειες για την παγκόσμια ασφάλεια.
Η πρόσφατη κλιμάκωση συνδέεται άμεσα με τη σφοδρότερη εναέρια επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η οποία επεκτάθηκε στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, ως άμεση πρόκληση. Στις 9 Σεπτεμβρίου 2025, η Πολωνία ανέφερε πολλαπλές παραβιάσεις του εναέριου χώρου της από ρωσικά drones. Σε απάντηση, η Πολωνία απογείωσε δικά της και συμμαχικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, ενώ ανέπτυξε αντιαεροπορικά συστήματα εδάφους για να αναχαιτίσει τα drones.
Το 2024, η Πολωνία υπέγραψε συμφωνία προμήθειας για 96 επιθετικά ελικόπτερα Boeing AH-64 Apache, με τις παραδόσεις να αναμένονται να ξεκινήσουν το 2028. Παράλληλα με τη συμφωνία για τα Apache, η Πολωνία και ο στρατός των ΗΠΑ πραγματοποίησαν κοινές ασκήσεις, συνεργαζόμενοι πρόσφατα στην επιτυχημένη εκτόξευση των ισραηλινής κατασκευής πυραύλων Spike Non-Line Of Sight (NLOS) από τα ελικόπτερα AH-64E Apache Guardian, κατά τη διάρκεια ασκήσεων στο πεδίο βολής της Ούστκα. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που αυτά τα συστήματα πυραύλων δοκιμάστηκαν και παρουσιάστηκαν στην Ευρώπη.
Τι είναι το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ
Το Άρθρο 5 αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού του 1949 – γνωστής και ως Συνθήκη της Ουάσινγκτον – που δεσμεύει τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ σε ένα σύμφωνο συλλογικής άμυνας. Ορίζει ότι μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσότερων μελών του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική θεωρείται επίθεση εναντίον όλων των μελών. Μετά από μια τέτοια επίθεση, κάθε μέλος συμφωνεί να συνδράμει το κράτος που έγινε στόχος, αναλαμβάνοντας «τέτοιες ενέργειες όπως κρίνει απαραίτητες».
Αξιοσημείωτο είναι ότι το Άρθρο 5 έχει ενεργοποιηθεί μόνο μία φορά, ως απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 11 Σεπτεμβρίου 2001.
Σημαίνει μια επίθεση στην Πολωνία άμεσο πόλεμο;
Εάν η Πολωνία δεχόταν επίθεση, είτε σκόπιμα είτε κατά λάθος, η διαδικασία ενεργοποίησης του Άρθρου 5 θα ξεκινούσε μόνο αφού η ίδια η Πολωνία ζητούσε τη συλλογική προστασία του ΝΑΤΟ.
Η ενεργοποίηση δεν συνεπάγεται αυτόματα μια άμεση και ομοιόμορφη στρατιωτική απάντηση από όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ. Αντιθέτως, υποχρεώνει τα μέλη να θεωρήσουν την επίθεση ως επίθεση εναντίον τους και να απαντήσουν σύμφωνα με μια κοινή συναίνεση για το τι συνιστά κατάλληλη και αναγκαία ενέργεια. Αυτή η απάντηση θα μπορούσε να κυμαίνεται από διπλωματικά και οικονομικά μέτρα έως στρατιωτική επέμβαση.
Η συμμαχία είναι σκόπιμα ευέλικτη. Κάθε κράτος-μέλος διατηρεί την κυριαρχία πάνω στην αντίδρασή του, βασιζόμενο σε συλλογικές πολιτικές διαβουλεύσεις αντί για αυτόματους πολεμικούς αντιποίνους.
Ο κίνδυνος κλιμάκωσης σε έναν ευρύτερο πόλεμο
Η ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία από τον Φεβρουάριο του 2022 έχει ήδη φέρει το γεωπολιτικό τοπίο σε μια ευμετάβλητη κατάσταση. Αν και η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ και δεν επωφελείται από τις προστασίες του Άρθρου 5, πολλοί από τους γείτονές της, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Αυτή η γειτνίαση αυξάνει τον κίνδυνο οποιοδήποτε περιστατικό διασυνοριακής φύσης να κλιμακωθεί σε ευρύτερη σύγκρουση που να περιλαμβάνει κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει επίσημη διακήρυξη ή συναίνεση εντός του ΝΑΤΟ ή της διεθνούς κοινότητας ότι έχει ξεκινήσει ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Παρότι η Ρωσία έχει αυξήσει τις στρατιωτικές της δραστηριότητες και έχει ανοίξει νέα μέτωπα, ιδιαίτερα επηρεάζοντας την Ουκρανία και απειλώντας τα σύνορα του ΝΑΤΟ, δεν έχει υπάρξει επιβεβαιωμένη σκόπιμη επίθεση σε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ που να ενεργοποιεί νομικά τις υποχρεώσεις συλλογικής άμυνας του Άρθρου 5.
Το ΝΑΤΟ συνεχίζει να στηρίζει την Ουκρανία μέσω στρατιωτικής βοήθειας και διπλωματικών προσπαθειών για την αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας, τονίζοντας τη δέσμευση της συμμαχίας να υπερασπιστεί όλα τα μέλη της, ενώ παράλληλα αποφεύγει την άμεση κλιμάκωση της σύγκρουσης.
Πηγή: ERTNEWS