Επί δεκαετίες, η Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργούσε με βάση μια άρρητη συμφωνία: η Γερμανία διαχειριζόταν τα χρήματα, η Γαλλία τον στρατό. Τώρα όμως τα δεδομένα και οι ισορροπίες φαίνεται να αλλάζουν.
Σύμφωνα με το Politico, καθώς η Γερμανία στοχεύει να γίνει η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης, η πολιτική ισορροπία μετατοπίζεται. Η Γαλλία προσπαθεί με νύχια και με δόντια να παραμείνει σημαντική, ενώ στην Πολωνία, ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας ανακινεί παλιά φαντάσματα και δημιουργεί την αίσθηση ότι μια συμμαχία μεταξύ Βερολίνου-Βαρσοβίας μπορεί να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να κρατηθεί η Ρωσία σε απόσταση.
Μια Γερμανία με τον μεγαλύτερο στρατό της Ευρώπης, εξοπλισμένη με άρματα μάχης, πυραύλους και αεριωθούμενα τελευταίας τεχνολογίας, απέχει πάντως αυτή τη στιγμή πολύ από τη χαοτική Μπούντεσβερ (Bundeswehr), τις ένοπλες δυνάμεις της, που χλευάζεται για το χαμηλό ηθικό και τον απαρχαιωμένο εξοπλισμό της. Τώρα η Ευρώπη θα πρέπει να προσαρμοστεί σε μια κυρίαρχη Γερμανία. Μέχρι το 2029, η Γερμανία αναμένεται να δαπανά 153 δισ. ευρώ ετησίως για την άμυνα. Αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 3,5% του ΑΕΠ της, την πιο φιλόδοξη στρατιωτική επέκταση της χώρας από την επανένωση. Η Γαλλία, συγκριτικά, σχεδιάζει να φτάσει τα 80 δισ. ευρώ περίπου έως το 2030. Η Πολωνία στοχεύει να δαπανήσει 44 δισ. ευρώ για την άμυνα φέτος, ποσό που αντιστοιχεί στο 4,7% του ΑΕΠ - το υψηλότερο επίπεδο στο ΝΑΤΟ - και σχεδιάζει να αποκτήσει έναν από τους μεγαλύτερους και καλύτερα εξοπλισμένους στρατούς της Ευρώπης.
Οι δημοσιονομικές πραγματικότητες αλλάζουν επίσης. Με το Παρίσι να παλεύει με χρέος άνω του 110% του ΑΕΠ και έλλειμμα άνω του 5%, η δανειακή δύναμη του Βερολίνου του δίνει ελευθερία που οι γείτονές του μπορούν μόνο να ζηλέψουν. Η Πολωνία αγωνίζεται επίσης να διατηρήσει υπό έλεγχο τις δημόσιες δαπάνες, κάτι που επιδεινώνεται από την έκρηξη των αμυντικών δαπανών.
Για ορισμένους αξιωματούχος της ΕΕ αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Γερμανία είναι το πιο σημαντικό πράγμα στην ΕΕ. Εσωτερικά έγγραφα που είδε το Politico δείχνουν ότι το Βερολίνο ετοιμάζεται να προωθήσει αμυντικές συμβάσεις ύψους 83 δισ. ευρώ μέσω της Bundestag μέχρι το τέλος του 2026. Πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου αύξηση που αγγίζει κάθε τομέα των ενόπλων δυνάμεων, από άρματα μάχης και φρεγάτες μέχρι μη επανδρωμένα αεροσκάφη, δορυφόρους και συστήματα ραντάρ.Και αυτή είναι μόνο η αρχική φάση. Πίσω από αυτό κρύβεται μια πολύ μεγαλύτερη «λίστα επιθυμιών» της Μπούντεσβερ ύψους 377 δισ. ευρώ, ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο που καλύπτει περισσότερα από 320 νέα προγράμματα όπλων σε όλους τους στρατιωτικούς τομείς.
Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το πού θα διοχετευθούν τα δισεκατομμύρια. Σύμφωνα με τα σχέδια, λιγότερο από το 10% των νέων συμβάσεων πηγαίνουν σε Αμερικανούς προμηθευτές - μια αντιστροφή μετά από χρόνια κατά τα οποία το Βερολίνο ήταν ένας από τους κορυφαίους αμυντικούς πελάτες της Ουάσινγκτον. Σχεδόν όλα τα υπόλοιπα θα παραμείνουν στην Ευρώπη, και μεγάλο μέρος τους στην αμυντική βιομηχανία της Γερμανίας.
Η Γαλλία αισθάνεται άβολα
Αυτή η μετατόπιση γίνεται αισθητή στο Παρίσι, όπου ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας αντιμετωπίζεται με ένα μείγμα σκεπτικισμού και ανησυχίας.
«Στη Γαλλία, ο αμυντικός μηχανισμός βρίσκεται στον πυρήνα του συστήματος», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ. «Η διαφορά μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου είναι ότι στη Γαλλία οποιοσδήποτε αξιωματούχος είναι, τελικά, αξιωματούχος άμυνας».
Παρά την πίεση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν από το 2017 για βελτίωση των γαλλο-γερμανικών σχέσεων, η δυσπιστία προς το Βερολίνο παραμένει βαθιά ριζωμένη στους γαλλικούς αμυντικούς κύκλους.
«Είναι η μέση μεταξύ επαγρύπνησης και απειλής», δήλωσε ένας Γάλλος αξιωματούχος άμυνας στο Politico. «Θα είναι δύσκολο να συνεργαστούμε μαζί τους επειδή θα είναι κυρίαρχοι», είπε ο αξιωματούχος. Ωστόσο, η βιομηχανική και οικονομική ισχύς της Γερμανίας αποτελεί εξίσου σημαντικό παράγοντα με τον επανεξοπλισμό της χώρας, συνέχισε ο αξιωματούχος.
Πέρα από την ιστορική ανησυχία, Γάλλοι και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναρωτιούνται τι είδους γεωπολιτικό ρόλο σκοπεύει να διαδραματίσει το Βερολίνο υπό την ηγεσία του Μερτς.
«Δεν είναι ακόμη σαφές τι θέλει να κάνει ο Μερτς», δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης με έδρα το Παρίσι. «Η Γερμανία θα πρέπει να αναλάβει έναν ευρύτερο ρόλο σε διεθνές επίπεδο, αλλά δεν είναι σαφές πώς».
Το πρόγραμμα των 100 δισ. ευρώ είχε σκοπό να αποτελέσει το κόσμημα της γαλλο-γερμανο-ισπανικής αμυντικής συνεργασίας. Ωστόσο, οι καθυστερήσεις και οι διαμάχες για το ποια χώρα θα λάβει το μεγαλύτερο μερίδιο της εργασίας δοκιμάζουν αυτή τη συνεργασία.
Η επιφυλακτική έγκριση της Πολωνίας
Ωστόσο, δεν βλέπουν όλοι τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας ως απειλή. Στη Βαρσοβία, θεωρείται τόσο απαραίτητος όσο και καθυστερημένος.
«Η Πολωνία έχει γίνει ένας λαμπρός φάρος μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ όσον αφορά τις στρατιωτικές δαπάνες», δήλωσε ο Μαρέκ Μαγιερόφσκι, πρώην Πολωνός πρέσβης στο Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Κατά συνέπεια, επιμένουμε να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και άλλοι εταίροι. Αλλά αν μας ενδιαφέρει σοβαρά η συλλογική άμυνα, δεν μπορούμε να λέμε συνεχώς: "Παρακαλώ, όλοι ας ξοδέψουν περισσότερα για την άμυνα. Αλλά όχι εσύ, Γερμανία"».
Μια ομάδα Πολωνών αξιωματούχων που μίλησε με το Politico εξέφρασε παρόμοιο ρεαλισμό. «Κωπηλατούν προς τη σωστή κατεύθυνση. Από την άποψή μας, θα μπορούσε να είχε γίνει νωρίτερα, αλλά είναι καλό που συμβαίνει».
Αλλά το συχνά αιματηρό παρελθόν ρίχνει μια βαριά σκιά από πάνω, σχολιάζει το δημοσίευμα.
«Εξετάζοντας την ιστορία, μια κατάσταση όπου η Γερμανία συνέδεε την οικονομική της ισχύ με τη στρατιωτική ισχύ ανέκαθεν προκαλούσε φόβους», δήλωσε ο Πάουλ Ζαλέφσκι, αναπληρωτής υπουργός Άμυνας της Πολωνίας. «Σήμερα, η Πολωνία διαθέτει τον μεγαλύτερο χερσαίο στρατό στην Ευρώπη και θα είναι ένας πολύ ισχυρός παράγοντας στο μέλλον, επομένως τα σχέδια εκσυγχρονισμού της Μπούντεσβερ πρέπει να ληφθούν υπόψη. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες επανεξοπλίζονται».
Ο Ζαλέφσκι επεσήμανε ότι η ενίσχυση της γερμανικής στρατιωτικής δύναμης έρχεται καθώς η Ουάσινγκτον σηματοδοτεί μείωση της ευρωπαϊκής της παρουσίας. «Η αύξηση της στρατιωτικής δύναμης της Γερμανίας είναι μια φυσική αντίδραση», είπε. «Οι κύριες χώρες που υπερασπίζονται την ανατολική πλευρά θα είναι η Πολωνία και η Γερμανία».
Ωστόσο, οι παλιές αναμνήσεις δύσκολα πεθαίνουν στη Βαρσοβία, τόσο από τον πόλεμο όσο και από την πολιτική οικονομικής συνεξάρτησης με τη Ρωσία που ακολούθησε η πρώην καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ. Ο Μαγιερόφσκι εξέφρασε την ανησυχία του αυτή λέγοντας. «Ανησυχώ περισσότερο για τους εμπορικούς δεσμούς μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας, οι οποίοι εξακολουθούν να είναι αρκετά ζωηροί, και την αυξανόμενη πίεση στο Βερολίνο να επιστρέψει στην κανονική λειτουργία μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία».
Αυτή η πιο ήπια γραμμή απέναντι στη Ρωσία είναι πιο ορατή εντός της ακροδεξιάς Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), η οποία είναι πλέον το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας.
«Όταν σκεφτόμαστε το AfD και το αν θα μπορούσε να κερδίσει εξουσία ή να συμμετάσχει σε μελλοντικές γερμανικές κυβερνήσεις, αυτό προκαλεί ανησυχία», δήλωσε ένας Πολωνός αξιωματούχος. «Το AfD έχει ένα πρόγραμμα που μιλά για την ανάκτηση ορισμένων πολωνικών εδαφών. Δεν μπορούμε να ανοίξουμε αυτή τη συζήτηση στην Ευρώπη. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε επειδή η Γερμανία ήταν δυσαρεστημένη με τα αποτελέσματα του Πρώτου».
Μεταβαλλόμενο κέντρο βάρους
Συνολικά, η ταχεία ανάπτυξη της Γερμανίας και οι ανάμεικτες αντιδράσεις των εταίρων της υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο το κέντρο βάρους της Ευρώπης μετακινείται προς τα ανατολικά. Η οικονομική δύναμη της ηπείρου μετατρέπεται τώρα σε στρατιωτικοβιομηχανική, ενώ η Γαλλία προσκολλάται στο πυρηνικό της χαρτί και η Πολωνία εξελίσσεται σε μια συμβατική δύναμη βαρέων βαρών στην ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ.
Προς το παρόν πάντως, ο επανεξοπλισμός του Βερολίνου δεν θεωρείται ως προσπάθεια κυριαρχίας. Αλλά ακόμη και οι υποστηρικτές παραδέχονται ότι η κλίμακα της αλλαγής είναι δύσκολο ακόμα να κατανοηθεί.