Όταν έπεσαν οι πρώτοι πυροβολισμοί τον Φεβρουάριο του 2022, ελάχιστοι προέβλεπαν ότι ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας θα εξελισσόταν σε μια μακρόχρονη σύγκρουση με βαθιές γεωπολιτικές συνέπειες.
Τρία χρόνια μετά, είναι σαφές ότι η σύρραξη δεν επηρεάζει μόνο την Ευρώπη, αλλά αναδιαμορφώνει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή και δοκιμάζει τη σταθερότητα ολόκληρων περιοχών. Σε αυτό το σκηνικό, το Ισραήλ δεν παρακολουθεί απλώς από απόσταση· ακόμη και διακριτικά, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο ανταγωνισμών που θα καθορίσουν το πολιτικό, στρατιωτικό και κοινωνικό του μέλλον.
Ο πόλεμος έχει αποδυναμώσει τη Ρωσία, τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά. Η Μόσχα, απορροφημένη από το ευρωπαϊκό μέτωπο, εξαρτάται περισσότερο από ποτέ από τις συμμαχίες της στην Ανατολή, με το Ιράν να αναδεικνύεται σε βασικό εταίρο. Αυτή η εξάρτηση προσφέρει στην Τεχεράνη ευρύτερα περιθώρια κινήσεων: μεταφορά προηγμένων οπλικών συστημάτων, αναβάθμιση πυραυλικών δυνατοτήτων, ενίσχυση ένοπλων οργανώσεων-δορυφόρων και συστηματική μελέτη των ρωσικών τακτικών μάχης ενόψει μιας ενδεχόμενης μελλοντικής σύγκρουσης με το Ισραήλ.
Για χρόνια, η ρωσική στρατιωτική παρουσία στη Συρία λειτουργούσε ως παράγοντας σχετικής σταθερότητας και ως φραγμός στη στρατιωτική ενίσχυση της Χεζμπολάχ. Σήμερα, όμως, η Ρωσία δυσκολεύεται να διατηρήσει ουσιαστική παρουσία στη χώρα και δείχνει να ανέχεται ιρανικές δραστηριότητες που συνιστούν άμεση απειλή για την ισραηλινή ασφάλεια.
Ένα από τα πιο ανησυχητικά στοιχεία της σύγκρουσης είναι η μαζική διασπορά προηγμένων οπλικών συστημάτων. Αντιαρματικά όπλα, επιθετικά drones, συστήματα νυχτερινής όρασης και σύγχρονη στρατιωτική τεχνολογία καταλήγουν στη «μαύρη αγορά». Αντίστοιχα φαινόμενα είχαν παρατηρηθεί μετά τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία και τη Λιβύη, ωστόσο η σημερινή κλίμακα είναι πρωτοφανής.
Δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών προειδοποιούν ότι σύγχρονα όπλα διαρρέουν από το ουκρανικό μέτωπο προς τη Μέση Ανατολή. Σε μια πραγματικότητα όπου οργανώσεις όπως η Χεζμπολάχ και οι Χούθι υιοθετούν ολοένα πιο εξελιγμένες τακτικές, το περιθώριο λάθους για το Ισραήλ περιορίζεται δραματικά. Η Ιερουσαλήμ καλείται να προετοιμαστεί για ένα πεδίο μάχης όπου ο αντίπαλος είναι καλύτερα εξοπλισμένος και μαθαίνει «ζωντανά» από έναν από τους πιο καθοριστικούς πολέμους των τελευταίων δεκαετιών.
Το λεπτό σχοινί της ισραηλινής πολιτικής
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν διεξάγεται μόνο στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και στο πεδίο της διεθνούς εικόνας. Το Κίεβο έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερα αποτελεσματική επικοινωνιακή στρατηγική, ενώ το Ισραήλ προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη διατήρηση της επιχειρησιακής του ελευθερίας στη Συρία και στη διαφύλαξη των σχέσεών του με τη Δύση.
Η προσεκτική στάση του εβραϊκού κράτους, που υπαγορεύεται από υπαρξιακές ανησυχίες ασφαλείας, έχει ερμηνευθεί σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ως προβληματική ασάφεια. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία αντιμετωπίζει ακόμη και την ανθρωπιστική στήριξη προς την Ουκρανία ως πολιτική τοποθέτηση, αυξάνοντας τη διπλωματική πίεση προς την Ιερουσαλήμ.
Στο εσωτερικό του Ισραήλ, περίπου 1,2 εκατομμύρια ρωσόφωνοι πολίτες –προερχόμενοι από τη Ρωσία, την Ουκρανία και άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες– βιώνουν τον πόλεμο με έντονο συναισθηματικό φορτίο. Για πολλούς Ουκρανούς μετανάστες, η σύγκρουση σημαίνει απώλεια οικογενειών και πατρίδων. Την ίδια στιγμή, Ισραηλινοί ρωσικής καταγωγής συχνά αισθάνονται ότι στοχοποιούνται άδικα για αποφάσεις που δεν τους αφορούν.
Παρά τις εντάσεις, αναπτύσσονται και δεσμοί αλληλεγγύης. Παλαιότερα κύματα μεταναστών βοηθούν τους νεοαφιχθέντες να ενταχθούν, ενώ η ανθρωπιστική στήριξη οργανώνεται γρήγορα, υπενθυμίζοντας ότι όλοι αποτελούν μέρος της ίδιας κοινωνίας.
Οι μεταναστευτικές ροές μετά το 2022 έφεραν στο Ισραήλ χιλιάδες υψηλά καταρτισμένους επαγγελματίες στους τομείς της τεχνολογίας, της ιατρικής, της μηχανικής και της έρευνας. Πρόκειται για μια σημαντική ευκαιρία ενίσχυσης της οικονομίας και της καινοτομίας, ιδίως σε μια περίοδο που αρκετοί Ισραηλινοί επιλέγουν να ζήσουν στο εξωτερικό.
Παράλληλα, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις μελετούν προσεκτικά τα διδάγματα του πολέμου: αποκεντρωμένες επιχειρήσεις, μαζική χρήση drones και ηλεκτρονικός πόλεμος. Η Ουκρανία λειτουργεί ως «ζωντανό εργαστήριο» όπου δοκιμάζονται όπλα και τεχνολογίες – όχι μόνο από κράτη, αλλά και από οργανώσεις εχθρικές προς το Ισραήλ.
Η νέα αυτή πραγματικότητα απαιτεί ταχεία ενίσχυση των κυβερνοδυνατοτήτων, των συστημάτων αντιμετώπισης drones, των πολυεπίπεδων επιχειρήσεων και της συλλογής πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο. Ό,τι αποδεικνύεται αποτελεσματικό στο ουκρανικό μέτωπο είναι θέμα χρόνου να εμφανιστεί και στη Μέση Ανατολή.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία υπενθυμίζει ότι, σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, καμία σύγκρουση δεν είναι πραγματικά μακρινή. Ένας πύραυλος στο Κίεβο έχει αντίκτυπο στη Χάιφα και την Ασντόντ. Κάθε μεταβολή στις σχέσεις Μόσχας–Τεχεράνης επηρεάζει την ελευθερία δράσης της ισραηλινής αεροπορίας.
Και κάθε νέο μεταναστευτικό κύμα αλλάζει και ανανεώνει την ισραηλινή κοινωνία.
Για τους μετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, ο πόλεμος αγγίζει την ταυτότητα, τις οικογένειες και τις μνήμες τους. Για το Ισραήλ συνολικά, αποτελεί δοκιμασία εθνικής αντοχής, διπλωματικής διορατικότητας και ικανότητας να προβλέπει και να προσαρμόζεται στις προκλήσεις του μέλλοντος.