Η πεντάμισι ωρών συνάντηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με την αμερικανική αντιπροσωπεία στο Βερολίνο δεν ήταν απλώς μια ακόμη διπλωματική στάση. Αντιθέτως, ανέδειξε με σαφήνεια ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται σε μια κρίσιμη φάση, όπου οι στρατιωτικές εξελίξεις στο πεδίο συνδέονται άμεσα με πολιτικά και γεωστρατηγικά παζάρια υψηλού ρίσκου.
Η παρουσία του ειδικού απεσταλμένου του Ντόναλντ Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, και του Τζάρεντ Κούσνερ, προσδίδει στις συνομιλίες έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Δεν πρόκειται για τους κλασικούς διαύλους της αμερικανικής διπλωματίας, αλλά για πρόσωπα που εκφράζουν το πολιτικό περιβάλλον του Λευκού Οίκου και μια πιο πραγματιστική –αν όχι συναλλακτική– προσέγγιση στο ουκρανικό. Αυτό εξηγεί και την επιφυλακτική στάση του Γερμανού υπουργού Άμυνας Μπόρις Πιστόριους, ο οποίος χαρακτήρισε τη σύνθεση «μη ιδανική», χωρίς ωστόσο να υποβαθμίσει τη σημασία της.
Τα τρία «αγκάθια» των συνομιλιών
Στον πυρήνα των επαφών βρίσκονται τρία ζητήματα που δύσκολα μπορούν να γεφυρωθούν:
Πρώτον, οι εδαφικές παραχωρήσεις.
Η Ρωσία φέρεται να επιμένει στη διεθνή αναγνώριση εδαφικών κερδών, κάτι που αποτελεί κόκκινη γραμμή για το Κίεβο. Για τον Ζελένσκι, οποιαδήποτε υποχώρηση θα ισοδυναμούσε με πολιτικό κόστος στο εσωτερικό και με αποδοχή ενός επικίνδυνου προηγούμενου σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Δεύτερον, οι εγγυήσεις ασφάλειας.
Η ουκρανική πλευρά εμφανίζεται αποφασισμένη να αποσπάσει σαφείς και δεσμευτικές εγγυήσεις, είτε μέσω του ΝΑΤΟ είτε μέσω ενός ειδικού πλαισίου πολυμερών συμφωνιών. Χωρίς αυτές, οποιαδήποτε κατάπαυση πυρός κινδυνεύει να εκληφθεί ως προσωρινή ανάπαυλα πριν από έναν νέο γύρο πολέμου.
Τρίτον, τα «παγωμένα» ρωσικά κεφάλαια.
Η συζήτηση για τη χρήση των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας ανοίγει έναν νομικό και πολιτικό ασκό του Αιόλου στην ΕΕ. Για ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αποτελεί εργαλείο χρηματοδότησης της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας· για άλλες, επικίνδυνο προηγούμενο που μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η Ευρώπη ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Μόσχα
Η στάση του Βερολίνου αποκαλύπτει και το ευρύτερο ευρωπαϊκό δίλημμα. Από τη μία πλευρά, η Γερμανία επιδιώκει να διατηρήσει τον ρόλο του σταθερού συμμάχου της Ουκρανίας. Από την άλλη, γνωρίζει ότι μια παρατεταμένη σύγκρουση εξαντλεί οικονομικά και πολιτικά την Ευρώπη, την ώρα που η αμερικανική πολιτική γραμμή εμφανίζεται λιγότερο προβλέψιμη.
Η προσεχής συνάντηση στο Γερμανο-ουκρανικό Οικονομικό Φόρουμ, καθώς και η αναμενόμενη άφιξη των ηγετών της Γαλλίας και της Βρετανίας, υποδηλώνουν ότι οι Ευρωπαίοι επιχειρούν να διαμορφώσουν κοινή στάση, πριν βρεθούν προ τετελεσμένων από αμερικανορωσικές συνεννοήσεις ερήμην τους.
Ρεαλισμός ή αυταπάτες ειρήνης;
Η δημόσια δυσπιστία του Μπόρις Πιστόριους απέναντι στις προθέσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν αποτυπώνει ένα ευρύτερο κλίμα καχυποψίας. Πολλοί στη Δύση φοβούνται ότι η Μόσχα χρησιμοποιεί τις συνομιλίες ως μέσο κερδίσματος χρόνου, χωρίς πραγματική πρόθεση για βιώσιμη ειρήνη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η επιλογή του Ζελένσκι να μη μιλήσει άμεσα μετά τη συνάντηση δεν είναι τυχαία. Υποδηλώνει ότι τα περιθώρια ελιγμών είναι περιορισμένα και ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται αυτές τις ημέρες ενδέχεται να καθορίσουν όχι μόνο την έκβαση του πολέμου, αλλά και την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης για τα επόμενα χρόνια.