Το νέο βιβλίο του πρώην Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, με τίτλο «On My Watch: Leading NATO in a Time of War», αποκαλύπτει το παρασκήνιο μιας ταραγμένης δεκαετίας (2014–2024) που σημάδεψαν οι κρίσεις με τη Ρωσία, τη Συρία, αλλά και οι τεταμένες σχέσεις με την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Παρότι οι διαφωνίες υπήρξαν βαθιές, ο Νορβηγός πολιτικός τονίζει ότι η Τουρκία παρέμεινε «αναπόσπαστος και απαραίτητος σύμμαχος» του ΝΑΤΟ.
Από το ρωσικό Su-24 στη Συρία
Ο Στόλτενμπεργκ θυμάται το πρώτο μεγάλο τεστ του το 2015, όταν η Τουρκία κατέρριψε ρωσικό βομβαρδιστικό Su-24. Παρότι δημόσια εξέφρασε αλληλεγγύη προς την Άγκυρα, αποκαλύπτει ότι εντός της Συμμαχίας υπήρξε βαθύ ρήγμα — με τη Γαλλία και την Ιταλία να απορρίπτουν πλήρη στήριξη και τη Γερμανία να χαρακτηρίζει υπερβολική την αντίδραση της Τουρκίας για «παραβίαση 17 δευτερολέπτων».
Η Ρωσία αντέδρασε αμέσως, εγκαθιστώντας S-400 στη Συρία και στέλνοντας το καταδρομικό Moskva στα παράλια της Λατάκειας. Ο τότε Γερμανός ΥΠΕΞ Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ τηλεφώνησε στον Στόλτενμπεργκ λέγοντας: «Τι συμβαίνει; Έχει τρελαθεί ο κόσμος;»
Η Ουκρανία και τα τουρκικά drones
Ο Ουκρανός πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο, σε συνομιλία του με τον Στόλτενμπεργκ, εξέφρασε την απογοήτευσή του για τη στάση του ΝΑΤΟ απέναντι στη Ρωσία και επαίνεσε την Τουρκία που προμήθευσε το Κίεβο με drones Bayraktar, όταν οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες δίσταζαν να στείλουν οπλισμό.
Ο Ερντογάν «με το iPad και τα καλαμπόκια»
Ο Στόλτενμπεργκ περιγράφει τον Τούρκο πρόεδρο ως έμπειρο, αφοσιωμένο και επιβλητικό συνομιλητή, με έντονη παρουσία και γνώση των λεπτομερειών. Σε συναντήσεις του, λέει, έφερνε iPad γεμάτο πίνακες, αριθμούς και βίντεο για να τεκμηριώνει τα επιχειρήματά του.
Σε μια χαρακτηριστική σκηνή στην Άγκυρα, ο Ερντογάν διέκοψε τη συζήτηση για τη Συρία για να ρωτήσει τον Νορβηγό αν του αρέσει το καλαμπόκι: «Μου αρέσει», απάντησε ο Στόλτενμπεργκ.
«Ωραία, είναι εποχή καλαμποκιού», είπε ο Ερντογάν, και σε λίγο εμφανίστηκαν πιατέλες με ψητά καλαμπόκια και κάστανα, που έτρωγαν όλοι με τα χέρια. Καθώς έπεφταν οι κόκκοι στο πάτωμα, ο Ερντογάν αστειεύτηκε: «Η υπηρεσία πρωτοκόλλου με μισεί γι’ αυτό. Ξέρεις ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στους Ταλιμπάν και στο πρωτόκολλο; Με τους Ταλιμπάν μπορείς να διαπραγματευτείς!»
Διαφωνίες για τη Συρία και τους Κούρδους
Ο Ερντογάν, αναφερόμενος στις επιχειρήσεις κατά των Κούρδων της YPG, είπε στον Στόλτενμπεργκ:
«Δεν μπορείς να πολεμάς μια τρομοκρατική οργάνωση χρησιμοποιώντας μια άλλη. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Ταλιμπάν και η Αλ Κάιντα». Ο Νορβηγός σημειώνει: «Είχε ένα δίκιο».
Ο άξονας Μακρόν–Ερντογάν και η κρίση του 2019
Το 2019, με την τουρκική εισβολή στη βόρεια Συρία, ξέσπασε ευρωπαϊκή κρίση. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό», προκαλώντας την οργή του Ντόναλντ Τραμπ και νέα ένταση στις σχέσεις.
Ο Στόλτενμπεργκ σημειώνει ότι Μακρόν και Ερντογάν έγιναν “ιδανικοί εχθροί” — ο πρώτος υπερασπιζόμενος τη λαϊκότητα, ο δεύτερος το Ισλάμ και την εθνική υπερηφάνεια της Τουρκίας.
Το τουρκικό βέτο στη Σουηδία και Φινλανδία
Το 2022, ο Ερντογάν αιφνιδίασε τη Συμμαχία μπλοκάροντας την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας, απαιτώντας μέτρα κατά PKK, YPG και FETO. Ο Στόλτενμπεργκ αφηγείται τις τεταμένες διαπραγματεύσεις που κράτησαν ώρες, με τον Ερντογάν να τον τρολάρει:
«Θες καφέ, κέικ, σάντουιτς;
«Δεν είμαι τόσο φτηνός», απάντησε ο Τούρκος πρόεδρος χαμογελώντας.
Τελικά, μετά από μαραθώνιες συνομιλίες και διορθώσεις στη συμφωνία, ο Ερντογάν είπε το πολυπόθητο «ΟΚ» — και η αίθουσα ξέσπασε σε χειροκροτήματα.