Η σύνοδος κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης την Πέμπτη θα δοκιμάσει αν το μπλοκ θα παραμείνει ενωμένο ή αν ο Ντόναλντ Τραμπ θα καταφέρει να το διχάσει.
Πρόκειται για μια αντιπαράθεση υψηλού ρίσκου μεταξύ ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σχετικά με τη χρήση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν παγώσει από την εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η ανοικοδόμηση της χώρας, αποκαλύπτει μια βαθύτερη διάσπαση στην ευρωπαϊκή ήπειρο για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων και η άνευ προηγουμένου πίεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Θέλουν να μας αποδυναμώσουν», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ με γνώση των διατλαντικών σχέσεων και των προετοιμασιών για τη σύνοδο.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αυτή την εβδομάδα πρέπει να κάνει δύο πράγματα. Οι ηγέτες χρειάζονται απτά αποτελέσματα, ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Ταυτόχρονα, όμως, οι κυβερνήσεις του κυρίαρχου πολιτικού ρεύματος τονίζουν ότι πρέπει να υπερασπιστούν την ΕΕ την ώρα που ο Λευκός Οίκος προσπαθεί να επηρεάσει την πολιτική της, ενώ περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες από ποτέ — από τον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας έως τον Αντρέι Μπάμπις της Τσεχίας — απορρίπτουν τη μέχρι τώρα κυρίαρχη αντίληψη των Βρυξελλών.
Η ΕΕ θα υποστεί «σοβαρή ζημιά για χρόνια» αν αποτύχει να καταλήξει σε συμφωνία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς σε τηλεοπτική συνέντευξη στη Γερμανία. «Και θα δείξουμε στον κόσμο ότι, σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή της ιστορίας μας, είμαστε ανίκανοι να σταθούμε ενωμένοι και να δράσουμε για να υπερασπιστούμε τη δική μας πολιτική τάξη σε αυτή την ευρωπαϊκή ήπειρο».
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ έχουν ασκήσει πιέσεις σε ευρωπαϊκές κυβερνήσεις — τουλάχιστον σε εκείνες που θεωρούν πιο φιλικές — να απορρίψουν το σχέδιο χρήσης των 210 δισ. ευρώ σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, σύμφωνα με τέσσερις αξιωματούχους της ΕΕ που συμμετέχουν στις σχετικές συζητήσεις.
Όταν οι ηγέτες της ΕΕ συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες τον Οκτώβριο, απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία για τα δεσμευμένα κεφάλαια, καθώς το Βέλγιο αντιτάχθηκε. Δύο μήνες αργότερα, είναι πλέον σαφές ότι το πρόβλημα της ΕΕ δεν είναι στην πραγματικότητα το Βέλγιο — είναι ο Τραμπ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι πιο ισχυρές πρωτεύουσες της Ένωσης διαπραγματεύονται μεταξύ τους όλο αυτό το διάστημα, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν τη στήριξη του Βέλγου πρωθυπουργού Μπαρτ ντε Βέβερ — η οποία είναι κρίσιμη, καθώς στη χώρα του βρίσκονται τα περισσότερα από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει στην Ευρώπη. Οι συζητήσεις έχουν ενταθεί την τελευταία εβδομάδα, καθώς η ΕΕ προσπαθεί να δώσει στο Βέλγιο εγγυήσεις.
Ωστόσο, οι πιθανότητες επίτευξης συμφωνίας χειροτέρευσαν αντί να βελτιωθούν ακόμη και μέσα στην Τρίτη, σύμφωνα με τον ανώτερο αξιωματούχο, που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος για να μιλήσει ελεύθερα. «Ήθελα να κλάψω», είπε περιγράφοντας το κλίμα σε συνεδρίαση υπουργών Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, που προετοίμαζαν τη σύνοδο κορυφής.
«Δεν είναι πια ηγέτης του ελεύθερου κόσμου»
Η Ουκρανία χρειάζεται απεγνωσμένα χρήματα, καθώς αντιμετωπίζει δημοσιονομικό έλλειμμα ύψους 71,7 δισ. ευρώ για το επόμενο έτος. Αν τα κεφάλαια δεν αρχίσουν να ρέουν μέχρι τον Απρίλιο, θα αναγκαστεί να περικόψει δημόσιες δαπάνες, κάτι που θα μπορούσε να πλήξει το ηθικό και την ικανότητά της να συνεχίσει να αμύνεται, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή.
Η βελγική κυβέρνηση δηλώνει ότι η αντίθεσή της στη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση του δανείου οφείλεται στην ανάγκη να προστατευθούν οι φορολογούμενοί της, σε περίπτωση που τα χρήματα χρειαστεί κάποτε να επιστραφούν.
Για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το ζήτημα αφορά τη συνολική γεωπολιτική εικόνα.
Η αμερικανική εκστρατεία επιρροής, κατά την οποία αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ παρακάμπτουν τις Βρυξέλλες και επικοινωνούν απευθείας με εθνικές πρωτεύουσες, έχει οδηγήσει την Ιταλία, τη Βουλγαρία, τη Μάλτα και την Τσεχία να ενταχθούν στο μπλοκ των διαφωνούντων χωρών. Η αποτυχία θα αποτελούσε καταστροφή για το κύρος της ΕΕ διεθνώς, σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, λόγω του μηνύματος που θα έστελνε — όχι μόνο προς την επιθετική κυβέρνηση Τραμπ, η οποία στη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας που δημοσίευσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα δήλωσε ότι θα στηρίξει ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις, αλλά και προς τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, που αμφισβητεί ανοιχτά την κυριαρχία πρώην σοβιετικών κρατών.
Ο Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της μεγαλύτερης πολιτικής οικογένειας στην ΕΕ, έκανε την Τρίτη μια ιδιαίτερα αιχμηρή εκτίμηση για την επιδείνωση των σχέσεων.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες προφανώς δεν είναι πλέον ο ηγέτης του ελεύθερου κόσμου», δήλωσε σε δημοσιογράφους στο Στρασβούργο, όπου συνεδριάζει αυτή την εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η κυβέρνηση Τραμπ «απομακρύνεται από εμάς».
Μια οικονομικά εξαντλημένη Ουκρανία θα είχε πολύ πιο αδύναμη θέση στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, υπονομεύοντας τις πιθανότητές της να εξασφαλίσει τη μόνιμη ειρήνη που χρειάζεται για να ανοικοδομηθεί μετά από τέσσερα χρόνια ολοκληρωτικού πολέμου.
«Δεν έχω καν τη σωστή λέξη», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Εσθονίας Κρίστεν Μιχάλ όταν ρωτήθηκε τι θα συμβεί αν η ΕΕ αποτύχει να καταλήξει σε συμφωνία για το δάνειο. Το Κίεβο χρειάζεται να γνωρίζει «ότι η Ευρώπη στηρίζει την Ουκρανία ό,τι κι αν γίνει. Ότι δεν χρειάζεται να αποδεχτεί μια κακή συμφωνία».
Σύμφωνα με διαρρεύσαν σχέδιο ειρηνευτικής συμφωνίας που διαπραγματεύτηκαν ο Λευκός Οίκος και το Κρεμλίνο, η Ουάσιγκτον θέλει να χρησιμοποιήσει μέρος των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για να χρηματοδοτήσει έργα ανοικοδόμησης υπό αμερικανική ηγεσία. Η απελευθέρωση των παγωμένων κεφαλαίων προς την Ουκρανία στο πλαίσιο ενός δανείου αποζημιώσεων θα επέτρεπε στο Κίεβο να αποφασίσει πού θα κατευθυνθούν τα χρήματα, με τη Γαλλία να πιέζει για μια ευρωπαϊκή προτεραιότητα στις αμυντικές δαπάνες.
Ο Τραμπ ασκεί επίσης πιέσεις στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να παραχωρήσει εκτεταμένες, βαριά οχυρωμένες και στρατηγικής σημασίας περιοχές του Ντονμπάς στη Ρωσία — εδάφη που το Κρεμλίνο δεν ελέγχει πλήρως αυτή τη στιγμή.
Ο Λευκός Οίκος απέρριψε τις κατηγορίες των Βρυξελλών για παρέμβαση.
«Εικασίες από ανώνυμες πηγές που δεν ήταν παρούσες σε αυτές τις συζητήσεις δεν πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη», δήλωσε η αναπληρώτρια εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου Άννα Κέλι. «Ο μοναδικός στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να φέρουν ειρήνη σε αυτή τη σύγκρουση… Τόσο οι Ουκρανοί όσο και οι Ρώσοι έχουν ξεκάθαρες θέσεις σχετικά με τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία και η δική μας δουλειά είναι να διευκολύνουμε έναν διάλογο που θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε συμφωνία».
Οι διαπραγματεύσεις που «κόλλησαν» την Τρίτη οδήγησαν Ευρωπαίους αξιωματούχους και ηγέτες να εξετάσουν όλο και περισσότερο την «πυρηνική επιλογή»: να περάσουν το δάνειο αποζημιώσεων μέσω ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία — δηλαδή αγνοώντας τις αντιρρήσεις ορισμένων χωρών και προχωρώντας μονομερώς. Ωστόσο, κάποιοι αξιωματούχοι προειδοποίησαν ότι κάτι τέτοιο θα άνοιγε βαθιές ρωγμές σε ένα ήδη διχασμένο μπλοκ και θα μπορούσε να το βυθίσει σε πραγματική κρίση.
Μια άλλη εναλλακτική είναι ορισμένες χώρες να προσφέρουν περιορισμένα διμερή δάνεια.
«Είναι σημαντικό να έχουμε το Βέλγιο μαζί μας», δήλωσε την Τρίτη η πρωθυπουργός της Λετονίας Εβίκα Σίλινα. «Αλλά θα δούμε. Αν αυτή [η ειδική πλειοψηφία] είναι η μόνη επιλογή, γιατί όχι;»
«Είναι σημαντικό για την ΕΕ να δείξει τη δύναμή της, αλλά και την ικανότητά της να λαμβάνει ισχυρές αποφάσεις, γιατί εργαζόμαστε εδώ και αρκετό καιρό και έχουμε υποσχεθεί στην Ουκρανία ότι θα τη στηρίξουμε με οικονομικούς πόρους — και τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία είναι πραγματικά μια καλή πηγή», πρόσθεσε.
Η Σίλινα συμπλήρωσε αιχμηρά: «Για το Βέλγιο, δεν θα ήθελα να γίνει μια δεύτερη Ουγγαρία». Διπλωμάτες είχαν προειδοποιήσει ότι το Βέλγιο κινδυνεύει να απομονωθεί στις ευρωπαϊκές αποφάσεις λόγω της στάσης του στο θέμα των περιουσιακών στοιχείων. Για την Ουκρανία, το δάνειο αποζημιώσεων που θα χρηματοδοτηθεί από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία αποτελεί την καλύτερη λύση στο χρηματοδοτικό της κενό — ενώ και η στήριξη του ΔΝΤ εξαρτάται από το σχέδιο αυτό.
Ωστόσο, ο Ζελένσκι, σε συνομιλία μέσω WhatsApp με δημοσιογράφους τη Δευτέρα, εμφανίστηκε πραγματιστής. Δεν τον ενδιαφέρει πώς θα πάρει η Ουκρανία τα χρήματα, αρκεί να τα πάρει.
«Φυσικά, θα θέλαμε πολύ να χρησιμοποιήσουμε [τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία] για την αποκατάσταση του κράτους μας», καθώς «είναι δίκαιο οι Ρώσοι να πληρώσουν για την καταστροφή». Όμως, πρόσθεσε, «ένα δάνειο αποζημιώσεων ή οποιοδήποτε σχήμα βασισμένο στο ύψος των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων — μεταξύ 150 και 200–210 δισ. δολαρίων συνολικά — είναι πραγματικά κάτι που αλλάζει το παιχνίδι».
Καθώς οι συνομιλίες μεταξύ Ευρωπαίων αξιωματούχων δεν κατάφεραν να οδηγήσουν σε συμφωνία, οι ηγέτες που θα βρεθούν αυτοπροσώπως στη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης θα έχουν το ασυνήθιστο καθήκον να βρουν μόνοι τους μια λύση.
Πηγή: Politico