Ένα ολοκληρωμένο Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Προσιτή Στέγαση παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιχειρώντας να αντιμετωπίσει μια στεγαστική κρίση πρωτοφανών διαστάσεων, η οποία εξελίσσεται πλέον σε κοινωνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν, οι τιμές των κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν πάνω από 60% την περίοδο 2013–2024, με ρυθμούς σαφώς ταχύτερους από την άνοδο των εισοδημάτων, ενώ τα ενοίκια κατέγραψαν μέση αύξηση άνω του 20%. Την ίδια ώρα, οι επενδύσεις στην κατασκευή νέων κατοικιών ακολουθούν πτωτική πορεία την τελευταία δεκαετία, διευρύνοντας το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.
Η Επιτροπή αποδίδει το πρόβλημα στο υψηλό κόστος κατασκευής, στην έλλειψη καινοτομίας και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, αλλά και στην υπερβολική γραφειοκρατία. Εκτιμά ότι η ΕΕ χρειάζεται περισσότερα από δύο εκατομμύρια νέες κατοικίες ετησίως, όταν σήμερα κατασκευάζονται περίπου 1,6 εκατ., γεγονός που μεταφράζεται σε ανάγκη για επιπλέον 650.000 σπίτια κάθε χρόνο, με ετήσιο κόστος περί τα 150 δισ. ευρώ.
Η στεγαστική πίεση δεν αφορά πλέον μόνο τα χαμηλά εισοδήματα, αλλά πλήττει όλο και περισσότερο τη μεσαία τάξη. Εργαζόμενοι σε κρίσιμους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η υγεία και η ασφάλεια, δυσκολεύονται να κατοικήσουν στις περιοχές όπου εργάζονται, ενώ οι νέοι καθυστερούν σπουδές, επαγγελματικά βήματα ή τη δημιουργία οικογένειας. Παράλληλα, ενισχύονται οι κίνδυνοι κοινωνικού αποκλεισμού και αστεγίας.
Ιδιαίτερα οξυμένο είναι το πρόβλημα σε μεγάλες πόλεις και τουριστικούς προορισμούς. Σε Λισαβόνα και Βαρκελώνη, το κόστος ενοικίασης αγγίζει ή υπερβαίνει το μεγαλύτερο μέρος του μέσου μισθού, ενώ οι βραχυχρόνιες μισθώσεις απορροφούν έως και το 20% του διαθέσιμου στεγαστικού αποθέματος. Αντίθετα, αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές αντιμετωπίζουν εγκατάλειψη, πτώση τιμών και περιορισμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες.
Το σχέδιο της Επιτροπής συνοδεύεται από χρηματοδοτικό πακέτο 43 δισ. ευρώ για κατασκευή και ανακαίνιση κατοικιών, επιπλέον 10 δισ. μέσω του InvestEU, καθώς και τη δημιουργία Πανευρωπαϊκής Πλατφόρμας Επενδύσεων σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες. Παράλληλα, προβλέπεται χαλάρωση των κανόνων κρατικών ενισχύσεων για την κοινωνική και προσιτή στέγαση και ανακατεύθυνση πόρων από τα Ταμεία Συνοχής, με 1,5 δισ. ευρώ ήδη δεσμευμένα. Τα κράτη-μέλη καλούνται να προσαρμόσουν τα εθνικά τους προγράμματα έως τα τέλη του 2025.
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο αναπτύσσεται σε τέσσερις βασικούς πυλώνες. Ο πρώτος επικεντρώνεται στην αύξηση της προσφοράς στέγης, μέσω ενίσχυσης της καινοτομίας στις κατασκευές, μείωσης της γραφειοκρατίας και προώθησης βιώσιμων και ποιοτικών κατοικιών. Ο δεύτερος στοχεύει στην κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, με νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και απλοποίηση της δημόσιας στήριξης.
Ο τρίτος πυλώνας αφορά άμεσες παρεμβάσεις και μεταρρυθμίσεις, όπως η ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, η αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας στην αγορά ακινήτων και η προώθηση δομικών αλλαγών στη φορολογία και τη χρήση γης. Ο τέταρτος δίνει έμφαση στη στήριξη των πιο ευάλωτων ομάδων, με ειδικές δράσεις για νέους, φοιτητές και άτομα που απειλούνται από αστεγία.
Τέλος, η Επιτροπή προωθεί τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για τη Στέγαση, μιας πλατφόρμας συνεργασίας για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ κρατών, περιφερειών και τοπικών αρχών, με πρώτο Ευρωπαϊκό Σύνοδο για τη Στέγαση να προγραμματίζεται για το 2026.