Η Τουρκία, η οποία κάποτε προωθούνταν ως δημοκρατικό μοντέλο για τον μουσουλμανικό κόσμο, έχει γίνει σημαντικός κόμβος για το οργανωμένο έγκλημα και τη διεθνή διακίνηση ναρκωτικών, καθώς το πολιτικό της σύστημα έχει γίνει πιο αυταρχικό, σύμφωνα με έκθεση του Γερμανικού Ινστιτούτου Παγκόσμιων και Περιφερειακών Μελετών (GIGA).
Η μελέτη, που γράφτηκε από τον πολιτικό επιστήμονα Hakkı Taş και δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο, περιγράφει αυτό που αποκαλεί «ναρκο-αυταρχική στροφή» της Τουρκίας, στην οποία τα εγκληματικά δίκτυα, η πολιτική καταστολή και η διαφθορά αλληλοενισχύονται. Ο Taş λέει ότι η κυβερνώσα συμμαχία μεταξύ του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) έχει σβήσει τα όρια μεταξύ των κρατικών θεσμών και του εγκληματικού υποκόσμου.
Η έκθεση ξεκινά με τη δολοφονία του 14χρονου Mattia Ahmet Minguzzi τον Ιανουάριο του 2025 σε μια αγορά στην Κωνσταντινούπολη, μια δολοφονία που συγκλόνισε τη χώρα. Η οικογένεια του αγοριού αργότερα αντιμετώπισε εκφοβισμό από μια συμμορία γνωστή ως Daltonlar μέχρι που ο γνωστός αρχηγός της μαφίας Sedat Peker παρενέβη δημόσια για λογαριασμό τους. Το επεισόδιο, έγραψε ο Taş, κατέδειξε πώς το οργανωμένο έγκλημα στη σημερινή Τουρκία λειτουργεί ανοιχτά και συχνά ασκεί περισσότερη πρακτική εξουσία από τους επίσημους θεσμούς.
Τα ευρήματα της GIGA υποδηλώνουν ότι η Τουρκία έχει ξεπεράσει το να είναι σημείο διέλευσης ναρκωτικών και πλέον αποτελεί ενεργό διαμεσολαβητή στη ροή κοκαΐνης από τη Νότια Αμερική προς την Ευρώπη. Στοιχεία από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα δείχνουν ότι οι κατασχέσεις κοκαΐνης στην Τουρκία έχουν επταπλασιαστεί από το 2014, φτάνοντας από μικρές ποσότητες σε αρκετούς τόνους ετησίως. Η έκθεση αναφέρει ότι οι τουρκικές εγκληματικές ομάδες συνεργάζονται άμεσα με καρτέλ στο Μεξικό και την Κολομβία και ότι τα εγχώρια εργαστήρια χειρίζονται πλέον χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηρωίνης και μεθαμφεταμίνης.
Σύμφωνα με τον Taş, αυτός ο μετασχηματισμός συνέβη καθώς οι πολιτικοί έλεγχοι και οι ισορροπίες αποδυναμώθηκαν υπό την κυριαρχία του Ερντογάν. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και τη μετάβαση σε προεδρικό σύστημα το 2018, ο Ερντογάν συγκέντρωσε περαιτέρω την εξουσία στα χέρια του. Η έκθεση αναφέρει ότι αυτό επέτρεψε στις αρχές να χρησιμοποιούν επιλεκτικά τη δικαστική εξουσία και την αστυνομία, χορηγώντας ατιμωρησία σε πολιτικούς και εγκληματικούς συμμάχους, ενώ στοχοποιούσαν τους αντιπάλους τους.
Η σχέση της Τουρκίας μεταξύ του κράτους και του οργανωμένου εγκλήματος, σημειώνει η μελέτη, προηγείται της σημερινής κυβέρνησης, αλλά επιδεινώθηκε μετά το 2013, όταν ένα μεγάλο σκάνδαλο διαφθοράς αποκάλυψε παράνομες συμφωνίες ανταλλαγής χρυσού με πετρέλαιο με το Ιράν. Αντί για λογοδοσία, οι εισαγγελείς απολύθηκαν και οι έρευνες σταμάτησαν. Το επεισόδιο σηματοδότησε την έναρξη μιας περιόδου κατά την οποία τα εγκληματικά δίκτυα ενσωματώθηκαν στις κρατικές δομές.
Το 2018, ο Ερντογάν επισημοποίησε μια συνεργασία με τον εθνικιστή ηγέτη Ντεβλέτ Μπαχτσελί, εξασφαλίζοντας κοινοβουλευτική κυριαρχία, ενώ παράλληλα, σύμφωνα με την έκθεση, αποκατέστησε την επιρροή σε διαβόητες προσωπικότητες του εγκλήματος. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η υποστήριξη του Μπαχτσελί για την απελευθέρωση του αρχηγού της μαφίας Αλαατίν Τσακιτζί το 2020, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος βάσει κανονισμού αμνηστίας της εποχής της COVID. Ο Τσακιτζί, καταδικασμένος για φόνο και εκβίαση, αργότερα υποστήριξε τον κυβερνώντα συνασπισμό.
Η μελέτη επισημαίνει τον πρώην υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού ως παράδειγμα της αλληλοεπικάλυψης μεταξύ πολιτικής και υποκόσμου. Παραιτήθηκε το 2023 μετά από κατηγορίες για διαφθορά εναντίον του. Κατά τη διάρκεια της θητείας του, οι εισαγγελείς απέσυραν δεκάδες υποθέσεις εναντίον του ηγέτη του εγκλήματος Αϊχάν Μπόρα Καπλάν, ο οποίος αντιμετώπιζε κατηγορίες για διακίνηση ναρκωτικών και εκβίαση. Μόνο μετά την αποχώρηση του Σοϊλού οι αρχές κινήθηκαν εναντίον του Καπλάν, του οποίου οι επιχειρήσεις φέρονται να είχαν λάβει δάνεια από κρατική τράπεζα.
Ο Taş γράφει ότι οι μαφιόζικες προσωπικότητες κατά καιρούς έχουν υπηρετήσει ως άτυποι επιβολείς της κυβέρνησης. Ο Sedat Peker, κάποτε πιστός υποστηρικτής του κυβερνώντος κόμματος, πραγματοποίησε προεκλογικές συγκεντρώσεις για το AKP το 2015 και αργότερα απείλησε ακαδημαϊκούς της αντιπολίτευσης που υπέγραψαν ένα αίτημα ζητώντας μια ειρηνική επίλυση της δεκαετιών σύγκρουσης μεταξύ του κράτους και του παράνομου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Τα δικαστήρια αντιμετώπισαν τις δηλώσεις του ως προστατευόμενο λόγο.
Πέρα από την εθνική πολιτική, η έκθεση αναφέρει ότι τα εγκληματικά δίκτυα της Τουρκίας έχουν εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη. Η Europol έχει εντοπίσει Τούρκους πολίτες ως κεντρικούς παράγοντες σε επιχειρήσεις κοκαΐνης, κάνναβης και ξεπλύματος χρήματος στο Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γερμανία. Ιταλοί εισαγγελείς το 2024 συνέλαβαν τον Barış Boyun, αρχηγό της συμμορίας Daltonlar, συνδέοντάς τον με την παραγωγή ναρκωτικών στη Βουλγαρία και με αρκετές δολοφονίες στο Βερολίνο.
Το GIGA περιγράφει επίσης την Τουρκία ως ασφαλές καταφύγιο για διεθνείς φυγάδες. Μια σειρά φορολογικών αμνηστιών μεταξύ 2016 και 2023 και ένα πρόγραμμα ιθαγένειας μέσω επένδυσης άνοιξαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε μη ρυθμιζόμενα κεφάλαια. Οι αιτούντες μπορούσαν να αποκτήσουν τουρκικά διαβατήρια μέσω αγορών ακινήτων αξίας μόλις 250.000 δολαρίων, ποσό που αργότερα αυξήθηκε σε 600.000 δολάρια. Η έκθεση απαριθμεί περιπτώσεις καταζητούμενων εγκληματιών που απέκτησαν ιθαγένεια, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού της σουηδοκουρδικής συμμορίας Rawa Majid και του Ολλανδού εμπόρου κοκαΐνης Joseph Leijdekkers.
Το 2023, τρεις δικαστές στην Κωνσταντινούπολη τέθηκαν σε διαθεσιμότητα επειδή φέρονται να δέχτηκαν δωροδοκίες για να απελευθερώσουν συνεργάτες του Joseph "Bolle Jos" Leijdekkers, ενός Ολλανδού εμπόρου κοκαΐνης που καταζητούνταν σε όλη την Ευρώπη. Μια άλλη υπόθεση που αναφέρθηκε αφορούσε τον εκλιπόντα Burhan Kuzu, ιδρυτικό μέλος του AKP και στενό συνεργάτη του Ερντογάν, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι άσκησε πιέσεις στα δικαστήρια για να απελευθερώσουν έναν Ιρανό έμπορο ναρκωτικών. Αυτά τα παραδείγματα, σύμφωνα με τη μελέτη, αποκαλύπτουν ένα μοτίβο στο οποίο η δικαστική διαφθορά και οι πολιτικές παρεμβάσεις διατηρούν την ατιμ
Ενώ η κυβέρνηση περιστασιακά εξαπολύει υψηλού προφίλ εφόδους, ο Taş καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι αρχές επιβολής του νόμου παραμένουν επιλεκτικές και πολιτικοποιημένες. Η πελατεία, η ευνοιοκρατία και οι σκιώδεις συμβάσεις έχουν, σύμφωνα με το GIGA, εδραιώσει το οργανωμένο έγκλημα στο σύστημα διακυβέρνησης της Τουρκίας.
Η έκθεση εξετάζει επίσης τις ευρύτερες οικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις. Η Κωνσταντινούπολη και η Αττάλεια έχουν γίνει προορισμοί όπου αλληλεπιδρούν βαλκανικές φατρίες, μέλη της ιταλικής Ντραγκέτα, Ρώσοι ολιγάρχες που έχουν υποστεί κυρώσεις και λαθρέμποροι της Μέσης Ανατολής. Ο Τας αποδίδει αυτή την εισροή στην ανάγκη της Τουρκίας για ξένα κεφάλαια και στη σκόπιμη χαλάρωση της οικονομικής εποπτείας. Η Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης τοποθέτησε την Τουρκία στη «γκρίζα λίστα» της για κινδύνους νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες το 2021, και παρόλο που αφαιρέθηκε τρία χρόνια αργότερα, η GIGA αναφέρει ότι η υποκείμενη κουλτούρα ατιμωρησίας παραμένει αμετάβλητη.
Η εξάπλωση των τουρκικών δικτύων στις ευρωπαϊκές αγορές έχει προκαλέσει ανησυχίες μεταξύ των υπηρεσιών επιβολής του νόμου σχετικά με την εξαγωγή εγκληματικής αστάθειας. Η βία που συνδέεται με τους πολέμους για την κυριαρχία στην Κωνσταντινούπολη έχει αντικατοπτριστεί σε πόλεις όπως το Βερολίνο και η Βαρκελώνη. Η έκθεση της Europol για το 2024 περιέγραψε αυτές τις ομάδες ως «πολυεγκληματικές» και εμπλέκονται ολοένα και περισσότερο σε οικονομικές απάτες, καθώς και σε εμπορία ναρκωτικών.
Ο Taş γράφει ότι αυτές οι εξελίξεις δείχνουν πώς η αυταρχική ενοποίηση και το οργανωμένο έγκλημα μπορούν να αλληλοενισχύονται. Καθώς το κράτος διαβρώνει τη θεσμική εποπτεία, οι παράνομες αγορές επεκτείνονται και με τη σειρά τους διατηρούν την πολιτική τάξη μέσω του χρήματος και του καταναγκασμού. Η έκθεση χαρακτηρίζει αυτόν τον κύκλο ως μια μορφή ναρκο-αυταρχικής διακυβέρνησης, στην οποία το έγκλημα γίνεται εργαλείο διακυβέρνησης και όχι πρόκληση για αυτήν.
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η GIGA συνιστά να δοθεί προτεραιότητα στην ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας και στην οικονομική διαφάνεια στις σχέσεις με την Άγκυρα. Ζητά ισχυρότερη συνεργασία μέσω της Europol και της Eurojust, κοινές έρευνες με εταίρους από τη Λατινική Αμερική για την παρεμπόδιση των οδών διακίνησης κοκαΐνης και μακροπρόθεσμη υποστήριξη της τουρκικής κοινωνίας των πολιτών και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.
Ο Taş καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο αυταρχισμός και το οργανωμένο έγκλημα είναι αλληλεξαρτώμενα φαινόμενα. Η έκθεση προειδοποιεί ότι η ξεχωριστή αντιμετώπισή τους ενέχει τον κίνδυνο υποτίμησης της κλίμακάς τους και του αντίκτυπού τους στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Στη σύγχρονη Τουρκία, αναφέρει, το οργανωμένο έγκλημα δεν είναι απλώς ανεκτό από το κράτος, αλλά έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου λειτουργίας της εξουσίας.
Πηγή: nordicmonitor.com