Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν μια κρίσιμη καμπή, καθώς αρνούνται να αναγνωρίσουν τον βαθμό στον οποίο η βία καθορίζει εκ νέου την παγκόσμια πολιτική σκηνή.
Ο αρχηγός του γαλλικού επιτελείου άμυνας, στρατηγός Τιερί Μπουρκάρντ, μιλώντας στο Politico και τη Libération, προειδοποίησε ότι μια «αποδυναμωμένη Ευρώπη» μπορεί να βρεθεί στο μέλλον στη θέση του «κυνηγημένου ζώου», έπειτα από δύο αιώνες δυτικής κυριαρχίας.
Σημείωσε πως πλέον η «δυναμική της σκληρής ισχύος» καθορίζει τις διεθνείς εξελίξεις, και ότι οι ευρωπαϊκές χώρες οφείλουν να συγκροτηθούν σε ενιαία στρατηγική δύναμη, ικανή να αντισταθμίσει τις σφαίρες επιρροής που δημιουργούν οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία.
Ο Μπουρκάρντ τόνισε το παράδοξο ότι η Ευρώπη είναι σήμερα ισχυρή σε οικονομικό και τεχνολογικό επίπεδο, αλλά αρνείται να προσαρμοστεί στο βίαιο διεθνές περιβάλλον. Προειδοποίησε ότι αυτή η άρνηση μπορεί να οδηγήσει σε στρατηγική περιθωριοποίηση, κάτι που άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν επίσης υπογραμμίσει.
Ο Μάριο Ντράγκι δήλωσε πρόσφατα ότι η ΕΕ δεν μπορεί να συνεχίσει να επηρεάζει τον κόσμο μόνο ως οικονομική δύναμη, επιμένοντας πως η ήπειρος έλαβε «σήμα αφύπνισης» από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Αντίστοιχα, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι κατηγόρησε την Ένωση ότι κινδυνεύει να διολισθήσει σε ασημαντότητα, υπογραμμίζοντας ότι η ελευθερία και η ανεξαρτησία έχουν τίμημα που πρέπει να πληρωθεί.
Στη διάρκεια της θητείας του, από το 2021, ο Μπουρκάρντ ενίσχυσε την παρουσία των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων στο ανατολικό μέτωπο και ενδυνάμωσε τον ρόλο της χώρας στο ΝΑΤΟ, προετοιμάζοντας παράλληλα για πόλεμο υψηλής έντασης.
Ως συμπρόεδρος του «Συνασπισμού των Προθύμων» εργάστηκε για την παροχή μελλοντικών εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία, περιγράφοντας έναν κόσμο που καθορίζεται από τέσσερις παράγοντες: την αυξανόμενη χρήση βίας, την πρόκληση αυταρχικών καθεστώτων όπως Κίνα, Ρωσία, Ιράν και Βόρεια Κορέα, τη δύναμη του πληροφοριακού πολέμου και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Κατά τον Γάλλο στρατηγό, η μεγαλύτερη απειλή δεν είναι τα ρωσικά άρματα μάχης αλλά η εγκαθίδρυση μιας «αποδυτικοποιημένης» διεθνούς τάξης, την οποία η Μόσχα μπορεί να επιβάλει χωρίς στρατιωτική επίθεση, απλώς διαιρώντας την Ευρώπη. Για τον λόγο αυτόν, η στρατηγική αλληλεγγύη ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να είναι ισχυρότερη από ποτέ.
Δεν πρόκειται, όπως διευκρίνισε, για την οικοδόμηση ενός μηχανισμού εναντίον των ΗΠΑ ή της Ρωσίας, αλλά για τη συγκρότηση κρίσιμης μάζας που θα δώσει στην Ευρώπη πραγματική επιρροή.
Ωστόσο, η ενιαία φωνή της Ευρώπης παραμένει ζητούμενο. Οι αποκλίσεις είναι εμφανείς: η Ισπανία ζήτησε εξαίρεση από τον νέο στόχο του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες 5% του ΑΕΠ, με τον πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσες να θεωρεί ότι η Ρωσία δεν συνιστά άμεση απειλή για τη χώρα του.
Όπως εξήγησε ο Μπουρκάρντ, η δυσκολία έγκειται στο ότι οι στρατηγικές προτεραιότητες των χωρών είναι διαφορετικές: οι Εσθονοί βλέπουν την απειλή ως υπαρξιακή, ενώ οι Πορτογάλοι ή οι Ισπανοί εστιάζουν σε άλλες προκλήσεις.
Ιδιαίτερη σημασία απέδωσε στις συζητήσεις για τις εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία, που αναζωπυρώθηκαν μετά τη συνάντηση Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα τον Αύγουστο.
Ο Γάλλος στρατηγός τόνισε ότι η αποφασιστικότητα του Αμερικανού προέδρου να επιτύχει ειρηνευτική συμφωνία δίνει νέα ώθηση, ενώ η εμπλοκή των ΗΠΑ θεωρείται προϋπόθεση για οποιαδήποτε ευρωπαϊκή δέσμευση. Όπως επισήμανε, «η παροχή εγγυήσεων συνεπάγεται ανάληψη κινδύνων», με το βασικό ερώτημα να παραμένει ποιοι θα είναι οι κανόνες εμπλοκής σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης.
Η ουκρανική κρίση, σύμφωνα με τον Μπουρκάρντ, σηματοδοτεί τη μετάβαση από «επιλεγμένους» σε «επιβεβλημένους» πολέμους. Στους πρώτους, όπως στο Αφγανιστάν ή στο Μάλι, οι δυτικές κυβερνήσεις είχαν την ευχέρεια να καθορίζουν την ένταση και τη διάρκεια της εμπλοκής. Αντίθετα, οι επιβεβλημένοι πόλεμοι είναι υπαρξιακοί: αν οι Ουκρανοί δεν πολεμήσουν ολοκληρωτικά, θα εξαφανιστούν. Αυτή η πραγματικότητα, είπε, απαιτεί νέες προσαρμογές στις ένοπλες δυνάμεις.
Ο Γάλλος στρατηγός πρότεινε διαφοροποίηση των οπλοστασίων: δεν αρκούν τα υπερσύγχρονα και πανάκριβα όπλα, χρειάζονται και φθηνότερα μέσα που θα διασφαλίζουν φθορά στον αντίπαλο.
Αντέκρουσε επίσης την κριτική ότι ο γαλλικός στρατός θα ξεμείνει από πυρομαχικά σε λίγες ημέρες σε μια σύγκρουση υψηλής έντασης, λέγοντας ότι η Γαλλία δεν θα πολεμήσει μόνη αλλά στο πλευρό του ΝΑΤΟ και ότι μπορεί να επιχειρήσει «απόψε, αν χρειαστεί».
Με την αποχώρησή του από την ηγεσία του γαλλικού στρατού, ο Μπουρκάρντ αφήνει παρακαταθήκη την εμφατική προειδοποίηση πως η Ευρώπη πρέπει να προσαρμοστεί άμεσα στη νέα εποχή βίας και στρατηγικού ανταγωνισμού. Χωρίς συλλογική βούληση και ενιαία στρατηγική, η ήπειρος κινδυνεύει να παραμείνει κατακερματισμένη, αδύναμη να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία της και να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή.