Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αποφάσισε... να μην αποφασίσει αν θα εμπλακεί στη σύγκρουση Ισραήλ - Ιράν, δίνοντας ένα περιθώριο δύο εβδομάδων.
«Όλοι θα θέλαμε μια διπλωματική λύση εδώ. Και η διπλωματία με τον καθορισμό συγκεκριμένης προθεσμίας μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική», δήλωσε ο Μπρετ ΜακΓκερκ, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου και του υπουργείου Εξωτερικών, στον Άντερσον Κούπερ του CNNi.
Ωστόσο, η απρόβλεπτη συμπεριφορά του Ντόναλντ Τραμπ θέτει υπό αμφισβήτηση το αν θα αξιοποιήσει το περιθώριο ελιγμών που δημιούργησε. Και στις δύο προεδρίες του, ο Τραμπ συχνά έδινε προθεσμία δύο εβδομάδων σε ακανθώδη ζητήματα και στη συνέχεια δεν έκανε τίποτα.
Μέχρι την περασμένη Πέμπτη, όλα τα μηνύματα που έρχονταν από τον Λευκό Οίκο έδειχναν ότι ο Τραμπ πλησίαζε στο να διατάξει βομβαρδισμούς των ΗΠΑ στο υπόγειο πυρηνικό εργοστάσιο του Ιράν, το Φορντό, παρά τον κίνδυνο που υπήρχε για τις ΗΠΑ να εμπλακούν σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Όμως, αφού εξέτασε τις επιλογές του, αποσύρθηκε από αυτό το σενάριο, τουλάχιστον προς το παρόν.
Επικρίσεις
Σύντομα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γέμισαν με αναρτήσεις των επικριτών του Τραμπ που έκαναν λόγο για το σύνδρομο TACO - "Trump always chickens out" («Ο Τραμπ πάντα κάνει πίσω»).
Αλλά ο Τραμπ, για πρώτη φορά, λειτουργεί στον πραγματικό κόσμο και όχι στον διαδικτυακό. Κανείς δεν ξέρει τι θα συνέβαινε αν οι ΗΠΑ βομβάρδιζαν το Ιράν. Οι ζωές των Αμερικανών στρατιωτών θα διακυβεύονταν και η παρέμβαση των ΗΠΑ θα μπορούσε να προκαλέσει έναν περιφερειακό πόλεμο, έναν ιρανικό εμφύλιο ή αντίποινα από την Τεχεράνη.
Ο Τραμπ δεν είναι ο μόνος πρόεδρος που διστάζει να δηλώσει την έναρξη νέας στρατιωτικής επέμβασης στη Μέση Ανατολή, καθώς η σκιά του πολέμου στο Ιράκ εξακολουθεί να στοιχειώνει την πολιτική των ΗΠΑ.
Θα γίνουν συγκρίσεις με την απόφαση του πρώην προέδρου Μπαράκ Ομπάμα να μην βομβαρδίσει τη Συρία για να σταματήσει τη χρήση χημικών όπλων, απόφαση την οποία πολλοί αναλυτές θεωρούν πλέον λάθος. Ο Ομπάμα δίστασε διότι δεν μπορούσε να είναι σίγουρος για το τι θα συνέβαινε την επόμενη μέρα από την προσφυγή των ΗΠΑ στη στρατιωτική βία.
Μερικές φορές, μια απόφαση ενός προέδρου να μην διεξάγει πόλεμο μπορεί να είναι τόσο θαρραλέα όσο η διαταγή επίθεσης.
Τα σενάρια
Ο Τραμπ παλεύει με το σοβαρότερο δίλημμα εθνικής ασφάλειας και στις δύο προεδρίες του. Έχει υποσχεθεί ότι δεν θα επιτραπεί στο Ιράν, το οποίο έχει απειλήσει να εξαλείψει το Ισραήλ από τον χάρτη και θεωρεί τις ΗΠΑ ως τον «Μεγάλο Σατανά», να αποκτήσει πυρηνική βόμβα. Έτσι, είτε πρόκειται για παύση δύο εβδομάδων είτε όχι, οι ΗΠΑ μπορεί αναπόφευκτα να καταλήξουν να μετέλθουν στρατιωτικής βίας.
Αυτό δεν μοιάζει με τίποτα άλλο που έχει αντιμετωπίσει ο Τραμπ ως πρόεδρος.
Είναι ένα πράγμα να ξεκινάς έναν εμπορικό πόλεμο την Τρίτη και να τον εκτονώνεις την Τετάρτη. Αλλά δεν θα υπάρχει γυρισμός αν ο Τραμπ στείλει αμερικανικά βομβαρδιστικά B-2 με τις βόμβες bunker-busters (δηλαδή βόμβες που μπορούν να καταστρέψουν καταφύγια) σε μια αποστολή καταστροφής του Φορντό.
Η καθυστέρηση τού δίνει χρόνο. Το ερώτημα είναι αν θα τον αξιοποιήσει.
Ο Τραμπ έχει αποκτήσει την ικανότητα να ελέγχει το χρονοδιάγραμμα δράσης των ΗΠΑ. Τα γεγονότα της τρέχουσας εβδομάδας και ο ρυθμός της επίθεσης του Ισραήλ στο Ιράν φαίνονταν ότι τον ωθούσαν να εμπλακεί στη σύγκρουση. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι το Ισραήλ ξεκίνησε μία σύγκρουση - μετά από αξιολόγηση των δικών του κρίσιμων συμφερόντων -, την οποία δεν θα μπορούσε να τερματίσει μόνο του, καθώς μόνο οι ΗΠΑ διαθέτουν το κατάλληλο όπλο για να πλήξουν το Φορντό.
Ο πρόεδρος δικαιολόγησε την απόφασή του να δώσει ένα περιθώριο δύο εβδομάδων με την ανάγκη να δώσει στη διπλωματία μια τελευταία ευκαιρία.
«Με βάση το γεγονός ότι υπάρχει σημαντική πιθανότητα διαπραγματεύσεων που μπορεί να λάβουν χώρα ή όχι με το Ιράν στο εγγύς μέλλον, θα πάρω την απόφασή μου για το αν θα συμμετέχω ή όχι μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες», ανέφερε σε δήλωσή του που διαβάστηκε σε δημοσιογράφους από την εκπρόσωπο Τύπου του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λίβιτ.
Αλλά πιθανές νέες συνομιλίες μεταξύ του απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, και Ιρανών αξιωματούχων θα μπορούσαν να δοκιμάσουν κατά πόσον έξι ημέρες αδιάκοπων ισραηλινών βομβαρδισμών έχουν μετατοπίσει τους υπολογισμούς μεταξύ των ηγετών του Ιράν. Θα σκεφτόταν τώρα η ιρανική ηγεσία, για παράδειγμα, μια προηγουμένως δυσάρεστη απόφαση να υπαναχωρήσει ως προς το πυρηνικό της πρόγραμμα και το δικαίωμα εμπλουτισμού ουρανίου με αντάλλαγμα μια ευκαιρία επιβίωσης για το επαναστατικό καθεστώς;
Τι μπορεί να μάθει ο Τραμπ από τον JFK
Ο Τραμπ μπορεί να ακολουθήσει το παράδειγμα ενός επιφανούς προκατόχου του ως προς τις συνομιλίες.
Σε μια ομιλία του στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο μόλις πέντε μήνες πριν από τη δολοφονία του, ο Πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι αναλογίστηκε τα διδάγματα που άντλησε από την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962.
«Πάνω απ' όλα, ενώ υπερασπίζονται τα ζωτικά μας συμφέροντα, οι πυρηνικές δυνάμεις πρέπει να αποτρέψουν εκείνες τις αντιπαραθέσεις που οδηγούν έναν αντίπαλο στην επιλογή είτε μιας ταπεινωτικής υποχώρησης είτε ενός πυρηνικού πολέμου», είχε πει τότε ο Κένεντι.
Η κατάσταση τώρα δεν είναι εντελώς ανάλογη, καθώς η Τεχεράνη δεν θεωρείται ότι διαθέτει ακόμη πυρηνικά όπλα. Αλλά η βασική αρχή είναι η ίδια: Για να λειτουργήσει η διπλωματία, ο Τραμπ θα πρέπει να προσφέρει στο Ιράν έναν τρόπο να διασώσει το κύρος του και να διατηρήσει ένα κατ' όνομα αίσθημα τιμής. Βέβαια, μέχρι στιγμής, έχει κάνει το αντίθετο, απαιτώντας «άνευ όρων παράδοση» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Για ένα καθεστώς που ιδρύθηκε στον αντίποδα του «αμερικανικού ιμπεριαλισμού και της αμερικανικής κυριαρχίας», αυτή είναι μια αδύνατη συνθήκη.
Ο Καρίμ Σαντζαντπούρ, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace, υποστήριξε ότι οι συνθήκες που ιστορικά επιτάχυναν τις ιρανικές παραχωρήσεις θα μπορούσαν τώρα να επανεμφανιστούν.
Εντόπισε, μάλιστα, τρεις τέτοιους παράγοντες:
α) το Ιράν αντιλαμβάνεται ότι αντιμετωπίζει οικονομική πίεση,
β) ότι απειλείται στρατιωτικά και
γ) απομονώνεται διπλωματικά. Αλλά ο Σαντζαντπούρ είπε ότι χρειαζόταν ένα τέταρτο έναυσμα για πρόοδο: «Μια διπλωματική έξοδος που θα διασώσει το κύρος του».
«Η προσφορά που τους δόθηκε ήταν η "άνευ όρων παράδοση". Αυτό απαίτησε ο πρόεδρος Τραμπ. Και οι περισσότεροι δικτάτορες δεν είναι διατεθειμένοι να δεχτούν την προσφορά της άνευ όρων παράδοσης», είπε ο Σαντζαντπούρ και πρόσθεσε: «Νομίζω ότι πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά να το διαχειριστούμε λίγο διαφορετικά, ώστε να έχουν διέξοδο».
Οι επόμενες κινήσεις του Ιράν θα μπορούσαν επίσης να επηρεαστούν από τις αντιλήψεις του για τις πραγματικές προθέσεις του Τραμπ. Οι συχνές και πολλαπλές υποχωρήσεις του προέδρου - για παράδειγμα σχετικά με τον εμπορικό του πόλεμο και την απροθυμία του να ασκήσει οποιαδήποτε πίεση στη Ρωσία για την Ουκρανία - εγείρουν αμφιβολίες για την αξιοπιστία του.
Η ευελιξία του Τραμπ μπορεί να ήταν ένας παράγοντας που ώθησε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να χρησιμοποιήσει αυτό που το Ισραήλ θεωρεί ως «στρατηγικό παράθυρο» για να αντιμετωπίσει το Ιράν, παρόλο που γνώριζε ότι θα μπορούσε να σύρει τις ΗΠΑ σε έναν νέο πόλεμο.
Αν οι ηγέτες του Ιράν καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο Τραμπ είναι μια χάρτινη τίγρης, μπορεί να μπουν στον πειρασμό να αμφισβητήσουν την μπλόφα του. Μπορεί να κάνουν ένα επικίνδυνο λάθος.
Αλλά η ιστορία των ΗΠΑ είναι επίσης γεμάτη με καταστροφικά παραδείγματα προέδρων που αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική βία για να προστατεύσουν την προσωπική τους αξιοπιστία.
Τι θα κάνει το Ισραήλ;
Η παύση του Τραμπ άφησε το Ισραήλ με τα δικά του ερωτήματα. Η κυβέρνηση Νετανιάχου, με τη βοήθεια πρώην ανώτερων Ισραηλινών αξιωματούχων που εμφανίστηκαν σε αμερικανικά τηλεοπτικά δίκτυα, δεν άφησε καμία αμφιβολία ότι θέλει οι Ηνωμένες Πολιτείες να εμπλακούν στη μάχη.
Ένα πιθανό σενάριο είναι ο Νετανιάχου να χρησιμοποιήσει τις επόμενες δύο εβδομάδες για να εξετάσει τις επιλογές που μπορεί να έχει το Ισραήλ για να πλήξει μόνο του το Φορντό και άλλες εγκαταστάσεις. Μία από τις λίγες πιθανότητες είναι μια τολμηρή επιδρομή κομάντο. Αυτό θα αποτελούσε ένα τεράστιο ρίσκο με αβέβαιες πιθανότητες επιτυχίας. Και δεν είναι σαφές εάν το Ισραήλ από μόνο του διαθέτει τον εξοπλισμό και την ικανότητα έρευνας και διάσωσης που θα μπορούσαν να του επιτρέψουν να πραγματοποιήσει μια τέτοια επιχείρηση.
«Η πρόκληση για τους Ισραηλινούς είναι, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δώσουν μια ευκαιρία στις διαπραγματεύσεις, θα περιμένουν οι Ισραηλινοί;» δήλωσε ο Σεθ Τζόουνς, πρώην σύμβουλος του διοικητή των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, στην Έριν Μπερνέτ του CNN την Πέμπτη (19/06). «Δεν αποκλείεται... να αποφασίσουν ότι πρέπει να διεξάγουν αυτήν την επιχείρηση στο Φορντό και να μην περιμένουν».
Αυτό, ίσως υποδηλώνει έναν ακόμη λόγο για την δύο εβδομάδων παύση του Τραμπ. Ίσως ελπίζει ότι τα γεγονότα των επόμενων δύο εβδομάδων θα τον γλιτώσουν από την ανάγκη να πάρει ο ίδιος μια μοιραία απόφαση.
Μια παύση δύο εβδομάδων μπορεί επίσης να δώσει στον πρόεδρο χρόνο για δύο άλλες προτεραιότητες: να προωθήσει αυτό που μπορεί να είναι μια αντιδημοφιλής επιλογή για την ανάληψη στρατιωτικής δράσης στο εσωτερικό και να προετοιμάσει πλήρως τα αμερικανικά στρατεύματα για μια επίθεση και τυχόν ιρανικά αντίποινα.
Η προοπτική αμερικανικών επιδρομών προκάλεσε αναταραχή στην πολιτική βάση του Τραμπ, καθώς η υπόσχεσή του να αποφύγει περαιτέρω πολέμους στη Μέση Ανατολή ήταν πάντα κεντρική θέση. Ένας από τους πιο ένθερμους αντιπάλους των νέων, εκτεταμένων εμπλοκών των ΗΠΑ είναι ο Στιβ Μπάνον, ο πρώην πολιτικός γκουρού του Τραμπ, ο οποίος διατηρεί δημοφιλή εκπομπή στο YouTube. Ο Μπάνον γευμάτισε με τον πρόεδρο στον Λευκό Οίκο, χθες Πέμπτη (19/06), ενώ ένας ακόμη συντηρητικός υπέρμαχος του Τραμπ, ο Τάκερ Κάρλσον, επιτέθηκε σε ακροδεξιές προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης που ζητούν πόλεμο στο Ιράν.
Αλλά η προοπτική μιας εξέγερσης MAGA μπορεί να είναι υπερβολική. Ο Μπάνον έχει δηλώσει ότι αν τελικά τα πράγματα έφταναν ως εδώ, θα τάσσονταν υπέρ του Τραμπ. Ο Τραμπ έχει επίσης έναν βαθύ δεσμό με τους ψηφοφόρους του. Αυτός δημιούργησε τον συνασπισμό του και μπορεί να οδηγήσει τους οπαδούς του σε μια νέα κατεύθυνση.
«Εμπιστευτείτε τον πρόεδρο Τραμπ. Ο πρόεδρος Τραμπ έχει απίστευτα ένστικτα και ο πρόεδρος Τραμπ κράτησε την Αμερική και τον κόσμο ασφαλή κατά την πρώτη του θητεία», δήλωσε η Λίβιτ, σε άμεσο μήνυμα προς τους υποστηρικτές του προέδρου την Πέμπτη.
Αυτό, ωστόσο, δεν θα συγκινήσει εκατομμύρια Αμερικανούς που αντιτίθενται στον Τραμπ. Ύστερα από πέντε μήνες στην εξουσία που έχουν διαλύσει βαθιά εθνικά χάσματα - φαινομενικά σκόπιμα - θα έχει πολύ πιο δύσκολη δουλειά να κερδίσει την υποστήριξη ολόκληρης της χώρας.
Νέες κυρώσεις κατά του Ιράν από την κυβέρνηση Τραμπ
Νέες κυρώσεις επέβαλε η κυβέρνηση Τραμπ κατά του Ιράν, μεταξύ άλλων σε δύο οντότητες που εδρεύουν στο Χονγκ Κονγκ, καθώς και κυρώσεις που σχετίζονται με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. σύμφωνα με ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε την Παρασκευή 20/6 στον ιστότοπο του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.
Οι κυρώσεις στοχεύουν τουλάχιστον 20 οντότητες, πέντε άτομα και τρία πλοία, σύμφωνα με το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών.
Αυξάνει τις εξαγωγές πετρελαίου το Ιράν
Το Ιράν εξάγει πετρέλαιο και από την ημέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος με το Ισραήλ, αυτή η διαδικασία έχει επιταχυνθεί και ενταθεί. Σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg, που μελέτησε δορυφορικές φωτογραφίες από τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στο Ιράν, η Τεχεράνη έχει αποδυθεί σε έναν αγώνα να διατηρήσει, ή ακόμη και να αυξήσει τα έσοδά της.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση, εν αναμονή και της απόφασης των ΗΠΑ για τυχόν εμπλοκή στον πόλεμο, το Ιράν έχει προχωρήσει σε μια σειρά από μέτρα. Στόχος του, να διοχετεύσει το πετρέλαιο που παράγει και είναι κρίσιμο για το ΑΕΠ του στον κόσμο. Και προσπαθεί να το κάνει, πριν διαταραχθούν οι αποστολές αργού.
Στο νησί Χαργκ
Οι δεξαμενές αποθήκευσης στον κρίσιμο τερματικό σταθμό εξαγωγών της χώρας στο νησί Χαργκ ξεχειλίζουν από αργό πετρέλαιο. Οι δεξαμενές αυτές διαθέτουν πλωτές στέγες, οι οποίες ανεβοκατεβαίνουν, ανάλογα με την ποσότητα καυσίμων που περιέχουν οι χώροι αποθήκευσης. Σύμφωνα με τα δορυφορικά δεδομένα, στις 11 Ιουνίου, δύο ημέρες πριν από την ισραηλινή επίθεση και την έναρξη του πολέμου, τα σκέπαστρα των δεξαμενών ήταν πολύ κάτω από την κορυφή. Δηλαδή ήταν μόνο εν μέρει γεμάτες.
Μια εβδομάδα αργότερα, στις 18 Ιουνίου, και με τον πόλεμο σε πλήρη εξέλιξη, οι στέγες βρίσκονταν στην κορυφή των τειχών και οι δεξαμενές ήταν γεμάτες.
Η αύξηση των ιρανικών αποθεμάτων στο Χαργκ επιβεβαιώνει ο Σαμίρ Μαντάνι, συνιδρυτής της TankerTrackers.com. Πρόκειται για εταιρεία που ειδικεύεται στην παρακολούθηση του παράνομου εμπορίου πετρελαίου από το Ιράν και άλλες χώρες, μέσω δορυφορικών εικόνων.
28 εκατ. βαρέλια
Όπως επισημαίνεται, αυτό δεν είναι κάτι αναμενόμενο, δεδομένου ότι το Ιράν έχει αυξήσει τις εξαγωγές του. Και αν οι εξαγωγές είναι πολύ πάνω από το κανονικό, τότε οι δεξαμενές αποθήκευσης θα πρέπει να αδειάζουν.
Εκτός εάν το Ιράν κατευθύνει επίσης ακόμη περισσότερο αργό πετρέλαιο στην εγκατάσταση. Δηλαδή, η Τεχεράνη προσπαθεί να εξαγάγει στη διεθνή αγορά όσο περισσότερο πετρέλαιο μπορεί.
Υπολογίζεται ότι το Ιράν μπορεί να αποθηκεύσει στο νησί Χαργκ περίπου 28 εκατομμύρια βαρέλια αργού.
Αύξηση εξαγωγών 44%
Σύμφωνα με τον Σαμιρ Μαντάνι, οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν έχουν αυξηθεί από τις 13 Ιουνίου. Τις πρώτες πέντε ημέρες από την έναρξη του πολέμου, εξήχθησαν κατά μέσο όρο 2,33 εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο. Όπως επισημαίνει το TankerTrackers.com αυτή είναι μια αύξηση της τάξης του 44% σε σύγκριση με τον μέσο όρο για το 2025 έως τις 14 Ιουνίου.
Ο Σαμίρ Μαντάνι υποστηρίζει ότι είναι απολύτως σαφές τι κάνει το Ιράν. «Προσπαθεί να βγάλει στην αγορά όσο το δυνατόν περισσότερα βαρέλια, με βασική προτεραιότητα την ασφάλεια».
Και αυτό γιατί το πετρέλαιο που φυλάσσεται σε δεξαμενές στο νησί Χαργκ είναι περισσότερο ευάλωτο σε επιθέσεις, συγκριτικά με αυτό που έχει φορτωθεί σε τάνκερ που πλέουν στον Περσικό Κόλπο ή πηγαίνουν στην Κίνα.
Δεξαμενόπλοια σε αναμονή
Ακόμη ένα στοιχείο ότι το Ιράν επιχειρεί να εξαγάγει με ασφάλεια το πετρέλαιο είναι το γεγονός ότι τα τάνκερ παραμένουν μακριά από το Χαργκ. Μόνο την τελευταία στιγμή σπεύδουν στον τερματικό σταθμό για να φορτώσουν. Έτσι μένουν τον ελάχιστο δυνατό χρόνο στο νησί.
Σύμφωνα με τις δορυφορικές εικόνες, στις 11 Ιουνίου, δεξαμενόπλοια ήταν αγκυροβολημένα στα προστατευμένα ύδατα μεταξύ του νησιού Χαργκ και της ιρανικής ηπειρωτικής χώρας. Εικόνα φυσιολογική, τόσο από άποψη αριθμού τάνκερ, όσο και από άποψη τόπου αγκυροβόλησης. Έξι ημέρες αργότερα, στις 17 Ιουνίου, τα δεξαμενόπλοια είναι διασκορπισμένα σε ασφαλείς αποστάσεις από το νησί και τον τερματικό σταθμό.
Αυτή η τακτική δεν είναι πρωτόγνωρη για την Τεχεράνη. Το Ιράν υιοθέτησε παρόμοια στρατηγική διασποράς των δεξαμενόπλοιων που περίμεναν να φορτώσουν και τον Οκτώβριο του 2024. Τότε που έγινε η πρώτη ισραηλινή επίθεση. Και έκτοτε συνέχισε να εξάγει πετρέλαιο χωρίς διακοπή.