Μετά το ξέσπασμα της 12ήμερης άμεσης αντιπαράθεσης μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν, τα χτυπήματα ήταν πρωτοφανώς tit-for-tat.
Το Ισραήλ ξεκίνησε την αεροπορική εκστρατεία ισχυριζόμενο ότι ήθελε να εξουδετερώσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αλλά η στοχοποίηση ανώτερων ηγετών και πυρηνικών επιστημόνων υποδήλωνε βαθύτερους στόχους, ίσως ακόμη και αλλαγή καθεστώτος, την οποία υπονόησε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου καλώντας τον ιρανικό λαό να εξεγερθεί κατά του καθεστώτος και υπονοώντας το ενδεχόμενο δολοφονίας του ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Η κλιμάκωση έφτασε στο αποκορύφωμά της με την είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στη γραμμή αντιπαράθεσης, οι οποίες εξαπέλυσαν ισχυρά πλήγματα τα ξημερώματα της 22ας Ιουνίου με στόχο τις πυρηνικές εγκαταστάσεις Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν. Το Ιράν απάντησε με επίθεση στη βάση al-Udeid των ΗΠΑ στο Κατάρ, ενώ στη συνέχεια η κλιμάκωση έληξε με την ανακοίνωση κατάπαυσης του πυρός. Παρά τις απώλειες, η Τεχεράνη θεώρησε ότι επιβίωσε και απέδειξε την ικανότητά της να αντιδράσει, αλλά το αξιοσημείωτο είναι ότι η αντιπαράθεση αυτή αποκάλυψε τη φύση των συμμαχιών της, ιδίως με τη Μόσχα.
Ρωσία: Σιωπηλός εταίρος σε μια κρίσιμη στιγμή;
Παρά τη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ της Ρωσίας και του Ιράν, η Μόσχα περιορίστηκε σε μια επίσημη καταδίκη των ισραηλινών επιθέσεων, χωρίς να παράσχει πραγματική υποστήριξη. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εξέφρασε την προθυμία του να μεσολαβήσει, χωρίς να απειλήσει με οποιαδήποτε παρέμβαση. Το Κρεμλίνο προειδοποίησε ότι η απόπειρα δολοφονίας του Χαμενεΐ ήταν "απαράδεκτη", αλλά δεν εξήγησε πώς θα αντιδρούσε αν συνέβαινε.
Ακόμη και η απειλή του Ντμίτρι Μεντβέντεφ ότι τρίτες χώρες θα μπορούσαν να προμηθεύσουν την Τεχεράνη με πυρηνικά όπλα δεν φάνηκε να έχει κανένα αποτέλεσμα ή επίσημη έγκριση. Σύμφωνα με την Deutsche Welle, η Ρωσία δεν είχε αρχικά την πρόθεση να υποστηρίξει στρατιωτικά το Ιράν παρά τη βαθιά συμμαχία τους.
Η ψυχρή στάση της Ρωσίας δεν είναι καινούργια. Κατά τη διάρκεια του συριακού πολέμου, η Μόσχα επέτρεψε στο Ισραήλ να πλήξει ιρανικές πολιτοφυλακές χωρίς να ενεργοποιήσει την αεράμυνά της. Ομοίως, παρά την ανακοίνωση συμφωνιών για την πώληση αεροσκαφών Sukhoi 35 και Mi-28 στην Τεχεράνη, το Ιράν έλαβε μόνο εκπαιδευτικά αεροσκάφη.
Όταν τα ιρανικά συστήματα αεράμυνας καταστράφηκαν τον Οκτώβριο του 2024, η Ρωσία δεν ανέλαβε πρωτοβουλία για την αντικατάστασή τους και ο Πούτιν αρνήθηκε αργότερα να αναγνωρίσει νέα αιτήματα υποστήριξης από την Τεχεράνη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Wall Street Journal σημειώνει ότι το Ιράν έχει ζητήσει επίσημα από τη Ρωσία να του παράσχει αμυντικά συστήματα και βοήθεια για την αποκατάσταση του δικτύου πυρηνικής ενέργειας, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει λάβει καμία απάντηση.
Ρωσικός υπολογισμός: πού είναι το ενδιαφέρον;
Παρά τη συνθήκη εταιρικής σχέσης που υπέγραψαν οι δύο πλευρές νωρίτερα φέτος, αυτή δεν περιλαμβάνει άμεσες στρατιωτικές δεσμεύσεις. Φαίνεται ότι η Ρωσία είδε τον πόλεμο ως μια ευκαιρία να αποσπάσει την προσοχή της Δύσης από την Ουκρανία.
Εκμεταλλευόμενη την ενασχόληση της Ουάσινγκτον και της Ευρώπης, η Ρωσία εξαπέλυσε μια μεγάλης κλίμακας επίθεση στο Κίεβο που είχε ως αποτέλεσμα δεκάδες νεκρούς. Σύμφωνα με την Deutsche Welle, η Μόσχα βλέπει αυτόν τον πόλεμο ως δωρεάν υπηρεσία των συμφερόντων της στην κύρια σύγκρουσή της στην Ανατολική Ευρώπη.
Επιπλέον, η άνοδος των τιμών του πετρελαίου κατά 15% λόγω της κρίσης ήταν ένα βραχυπρόθεσμο κέρδος για τη Ρωσία, η οποία επιδιώκει να ελαφρύνει τα οικονομικά βάρη που προκάλεσε ο μακρύς πόλεμος της στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με ανάλυση που δημοσιεύθηκε από το The Atlantic, η Μόσχα δεν είναι ενθουσιασμένη με την ιδέα ενός πυρηνικά εξοπλισμένου Ιράν. Για τη Μόσχα, το Ιράν είναι ένας φιλόδοξος εταίρος, όχι ένας οπαδός, και αντιλαμβάνεται ότι η υπέρβαση του πυρηνικού ορίου θα καθιστούσε την Τεχεράνη έναν περιφερειακό ανταγωνιστή που δεν μπορεί να γίνει δεκτός. Η Μόσχα επιθυμεί επίσης να εξισορροπήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ και τον Κόλπο, γεγονός που την καθιστά επιφυλακτική απέναντι στην άμεση στρατιωτική υποστήριξη της Τεχεράνης που θα μπορούσε να προκαλέσει τα μέρη αυτά.
Ταυτόχρονα, η ανάγκη της Ρωσίας για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη του Ιράν, στα οποία αρχικά βασίστηκε στον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας, έχει μειωθεί, καθώς κατασκευάζει πλέον τα δικά της τοπικά μοντέλα και εισάγει εξαρτήματα από άλλες πηγές.
Δύσκολη ισορροπία
Η ειρωνεία είναι ότι η Ρωσία παρενέβη δυναμικά για να σώσει τον Άσαντ στη Συρία, αλλά δεν έδειξε την ίδια προθυμία απέναντι στο Ιράν. Ο Πούτιν προσέφερε άσυλο στον Άσαντ μετά την πτώση του και δεν κινήθηκε στρατιωτικά. Η Μόσχα δεν υποστήριξε την Αρμενία - παρά τη συμφωνία αμοιβαίας άμυνας - όταν δέχθηκε επίθεση από το Αζερμπαϊτζάν το 2023, ωθώντας το Ερεβάν να ανοιχτεί στη Δύση.
Η Μόσχα απλά δεν βλέπει σήμερα κανένα από αυτά τα πεδία ως άξιο κινδύνου. Για τον Πούτιν, το να χάσει έναν σύμμαχο είναι λιγότερο δαπανηρό από το να πολεμήσει έναν νέο, αβέβαιο πόλεμο που θα μπορούσε να κάνει τη Ρωσία να φανεί αδύναμη αντί να ενισχύσει την επιρροή της.
Η ρωσική πολιτική έναντι του Ιράν βασίζεται σαφώς σε έναν συνδυασμό πραγματισμού και επιφυλακτικότητας. Η Μόσχα δεν επιθυμεί την κατάρρευση του ιρανικού καθεστώτος, αλλά δεν έχει συμφέρον να επιχειρήσει να το προστατεύσει, ιδίως από τη στιγμή που δεν συμπεριφέρεται ως υποτελής αλλά ως ισότιμος εταίρος. Από την άλλη πλευρά, οι ισορροπίες της Ρωσίας με τον Κόλπο και το Ισραήλ και η προτεραιότητα της μάχης της στην Ουκρανία καθιστούν την υποστήριξή της προς την Τεχεράνη περιορισμένη, τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά.
Τελικά, ο πόλεμος δεν ήταν μόνο μια δοκιμασία της ιρανικής ισχύος, αλλά και μια αποκαλυπτική στιγμή για τα όρια της ρωσικής αλληλεγγύης και για θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με την αξία των συμμαχιών.