«Η σερβική κοινωνία είναι ρημαγμένη από τον εθνικισμό», δηλώνει στην DW ο θεολόγος και ιστορικός Βούκασιν Μιλίτσεβιτς από το Βελιγράδι, ένας από τους πολλούς διανοούμενους που στηρίζουν τις φοιτητικές διαδηλώσεις.
Εδώ και περίπου δέκα μήνες εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους σχεδόν σε όλες τις πόλεις της Σερβίας, απαιτώντας νέες εκλογές και πάταξη της εκτεταμένης διαφθοράς. Και το γεγονός ότι ο δεξιός λαϊκιστής πρόεδρος Βούτσιτς φαίνεται να παρεμποδίζει τη διαλεύκανση της υπόθεσης του δυστυχήματος στο Νόβι Σαντ από τη δικαιοσύνη, δημιουργεί μία ακόμα πιο τεταμένη αρμόσφαιρα.Οι διαδηλώσεις, στις οποίες πρωτοστατούν φοιτητές και πανεπιστημιακοί, επεκτείνονται συνεχώς – γι’ αυτό και είναι αμφίβολο το εάν θα καταφέρει η πολιτική ηγεσία της χώρας να επιβιώσει πολιτικά από αυτές τις κινητοποιήσεις.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία στο πλευρό του Βούτσιτς
Όποιος πάντως στηρίζει δημοσίως τους φοιτητές συνήθως απειλείται με διώξεις. Το ιδιαίτερο στην περίπτωση του Μιλίτσεβιτς ωστόσο είναι πως σε βάρος του στρέφεται η ίδια η ηγεσία της ισχυρής Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας – γενόμενη έτσι ουσιαστικά όργανο του προέδρου Βούτσιτς. Όταν πρόκειται για την καταπίεση των διαφωνούντων με την κυβέρνηση, ο Πατριάρχης Πορφύριος και ο πρόεδρος Βούτσιτς συνεργάζονται πολλές φορές στενά.
Αυτό είναι κάτι που ο Μιλίτσεβιτς καταγγέλλει εδώ και καιρό: «Δεν πρόκειται για προάσπιση δημοσίου συμφέροντος, αλλά για την προστασία των συμφερόντων διεφθαρμένων ελίτ, που έχουν ουσιαστικά καταλάβει τη Σερβία», λέει στην DW. Και ο 64χρονος Πατριάρχης και κάποιοι στενοί του συνεργάτες, όπως ο επίσκοπος Ιρινέι Μπούλοβιτς από το Νόβι Σαντ, αποτελούν μέρος αυτής της ελίτ.
Ο Μιλίτσεβιτς, χειροτονημένος ιερέας και πατέρας τεσσάρων παιδιών, είχε τραβήξει τα βλέμματα και στο παρελθόν με διάφορες δημόσιες τοποθετήσεις. Όταν πριν από μερικά χρόνια υπήρχε στη Σερβία έξαρση κορωνοϊού, ο Μιλίτσεβιτς είχε επικρίνει την – κατά τον ίδιο – ανεύθυνη στάση της εκκλησιαστικής ηγεσίας κατά τη διάρκεια των λειτουργιών. Πολλοί επίσκοποι, ο τότε Πατριάρχης Ειρηναίος, πολλοί ιερείς και πιστοί τελικά πέθαναν από κορωνοϊό.
Η κριτική που άσκησε ο Μιλίτσεβιτς δεν άρεσε – και πλέον δεν έχει το δικαίωμα να λειτουργεί. Αυτή τη στιγμή δικάζεται από ένα εκκλησιαστικό δικαστήριο, αρμόδιο για τη διευθέτηση διαμαχών εντός της κοινότητας. Εκεί μετέχουν επίσκοποι και ιερείς, ενώ προεδρεύει ο πατριάρχης Πορφύριος. Αν κριθεί «ένοχος», απειλείται μέχρι και με αφορισμό.
Ο Μιλίτσεβιτς δεν το βάζει κάτω
Παρ’ όλα αυτά, ο Μιλίτσεβιτς δεν φοβάται. Μιλώντας στη DW διατυπώνει το αίτημα να λογοδοτήσει και η εκκλησιαστική ηγεσία για τις πράξεις της – όπως για την υποταγή της στην κυβέρνηση. Ο θεολόγος επιμένει επίσης πως θα πρέπει να γίνουν έρευνες τόσο για υπεξαιρέσεις δημοσίων πόρων όσο και για παραβάσεις κληρικών ενάντια στη χριστιανική ηθική.
Παρόμοια στάση υιοθετεί και ο – επίσης θεολόγος, όχι όμως και ιερέας – Μπλάγκογε Πάντελιτς, αρχισυντάκτης της πιο επιδραστικής θεολογικής ιστοσελίδας των Βαλκανίων, του theologia.net – στο site αυτό εξακολουθούν να δημοσιεύονται και κριτικά άρθρα. Ο Πάντελιτς θα ήθελε να κάνει και διδακτορικό γύρω από τη θεολογία. Επειδή όμως στηρίζει και αυτός τις φοιτητικές διαδηλώσεις, η εκκλησιαστική ηγεσία του έχει ήδη καταστήσει σαφές πως δεν πρόκειται να συμβεί αυτό.
Ο πατριάρχης Πορφύριος κατά του Πάντελιτς
Μιλώντας στην DW, ο Πατριάρχης Πορφύριος κατηγορεί τον Πάντελιτς πως έχει τεθεί στην υπηρεσία του καθεστώτος, γεγονός «απαράδεκτο», όπως λέει. Ο Πάντελιτς, από την πλευρά του, επικρίνει την επίσκεψη του Πορφυρίου και του Ιρινέι στη Μόσχα τον περασμένο Απρίλιο. Την ώρα που ο ρωσικός στρατός, με τις ευλογίες του Πατριάρχη Κυρίλλου, έχει εισβάλει στην Ουκρανία και συνεχίζει ακόμη τις φονικές επιθέσεις σε πολλές περιοχές, οι Σέρβοι επισκέπτες πηγαίνουν στο Κρεμλίνο και αστειεύονται με τον πρόεδρο Πούτιν.
Φαίνεται δε πως κατήγγειλαν και τις διαδηλώσεις στη Σερβία ως μια «έγχρωμη επανάσταση» υποκινούμενη από τη Δύση – όρος που περιγράφει κυρίως ειρηνικές αλλαγές καθεστώτων σε μετασοσιαλιστικές χώρες.
«Τα μέτρα κατά του Μιλίτσεβιτς και του Πάντελιτς πρέπει να αξιολογηθούν σε ένα πλαίσιο ελέγχου του θεολογικού λόγου», λέει ο θεολόγος Τόμας Μπρέμερ, ένας από τους πιο αναγνωρισμένους ειδικούς στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό στην Ευρώπη. Όμως θεολογικές συζητήσεις διεξάγονται και εκτός του πλαισίου που ελέγχει η Εκκλησία. «Και το να αποτραπεί εντελώς αυτό είναι αδύνατον», συμπληρώνει ο Μπρέμερ.
Η στενή σχέση του Πορφυρίου με τον πρόεδρο Βούτσιτς έρχεται σε έντονη αντίθεση με τη στάση ορισμένων προκατόχων του. Ο Πατριάρχης Παύλος (1990–2009), για παράδειγμα, παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπιζε η Σερβία της δεκαετίας του ’90, δεν προσδέθηκε ποτέ στο άρμα του εθνικιστή Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.
Σε περίπτωση που το κίνημα διαμαρτυρίας στη σημερινή Σερβία καταφέρει να ανατρέψει το καθεστώς, οι παρατηρητές αναμένουν πως και τα στελέχη που στηρίζουν τον Βούτσιτς θα κληθούν να λογοδοτήσουν – είτε αυτά ανήκουν στον στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες ή την Εκκλησία.
Πηγή: DW.com