«Χρειάστηκαν 3.000 χρόνια για να φτάσουμε σε αυτή τη στιγμή, μπορείτε να φανταστείτε;». Σαν αθλητής που κάνει τον γύρο του θριάμβου πριν καν τελειώσει ο αγώνας, ο Ντόναλντ Τραμπ εισέπραξε χειροκροτήματα χθες στο Ισραήλ και την Αίγυπτο.
Ταξιδεύοντας από την Ιερουσαλήμ μέχρι το Σαρμ Ελ-Σέιχ, ο Αμερικανός πρόεδρος είχε αρκετούς λόγους για να πανηγυρίσει. Η απελευθέρωση των τελευταίων 20 ζωντανών ομήρων που κρατούσε η Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας αποτελεί μία επιτυχία που ήταν αδιανόητη πριν από λίγο καιρό.
Ωστόσο, πέρα από την εκεχειρία και την ανταλλαγή Ισραηλινών ομήρων με Παλαιστίνιους κρατουμένους που πέτυχε, υπόσχεται, με την αμερικανική υποστήριξη, μία «νέα αυγή» για τη Μέση Ανατολή.
Τι σημαίνει αυτό για την περιοχή, ποια είναι η επόμενη φάση του ειρηνευτικού σχεδίου του και ποιος θα είναι ο ρόλος της Ευρώπης στις εξελίξεις;
Στο σχέδιο κατάπαυσης του πυρός των 20 σημείων που καταρτίστηκε με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών, της Αιγύπτου, του Κατάρ και της Τουρκίας εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά ανεπίλυτα ζητήματα και λεπτομέρειες που πρέπει να διευθετηθούν.
Στα σημεία τριβής περιλαμβάνονται ζητήματα όπως ο τρόπος με τον οποίο θα κυβερνηθεί η κατεστραμμένη Λωρίδα της Γάζας μετά τον πόλεμο, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί ο αφοπλισμός της Χαμάς και η αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα.
Τα επόμενα βήματα
Η πλήρης αποχώρηση του ισραηλινού στρατού εξαρτάται από τον αφοπλισμό της Χαμάς, με βάση τη συμφωνία, ωστόσο το σχέδιο αφήνει περιθώριο ελιγμών στον Νετανιάχου, ο οποίος διατηρεί την ελευθερία να συνεχίσει τις μάχες.
Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Χαμάς, Χαλίλ αλ-Χάγια, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η οργάνωση έχει λάβει εγγυήσεις από τις ΗΠΑ και τους διεθνείς μεσολαβητές ως προς το ότι αυτή η συμφωνία σημαίνει ότι «ο πόλεμος έχει τελειώσει οριστικά» και δεν πρόκειται για ακόμη μία προσωρινή κατάπαυση του πυρός. Ωστόσο, δεν έχει γίνει σαφές η μορφή με την οποία δόθηκαν αυτές οι εγγυήσεις.
Επιπλέον, παραμένει άγνωστη η πορεία που θα επιλέξει η Χαμάς. Υπάρχει προοπτική για πορεία προς μία παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, ωστόσο, τελικά, πρόκειται για ένα παλαιστινιακό κράτος όπου δεν υπάρχει θέση για τη Χαμάς.
Το Ισραήλ από την πλευρά του θα διατηρήσει τη δυνατότητα να επιχειρεί στη Γάζα όποτε κρίνει ότι υπάρχει αξιόπιστη απειλή για την ασφάλειά του. Ταυτόχρονα όμως, έχει αναγνωριστεί πως είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα διοικητικό όργανο στη Γάζα για την ασφάλεια, την επιβολή του νόμου, την παροχή βασικών υπηρεσιών και τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αλλοι περιφερειακοί παράγοντες, ενδεχομένως η Αίγυπτος και η Τουρκία, σύμφωμα με αναφορές, θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μετάβαση. Προς το παρόν, όλες οι πλευρές επιδιώκουν να θεωρηθεί πως κάνουν ό,τι μπορούν για να λειτουργήσει το σχέδιο του Τραμπ.
Ο ρόλος της Ευρώπης
Στην Ευρώπη ωστόσο ήδη εκφράζονται φόβοι για το σχέδιο Τραμπ, σύμφωνα με το Politico. «Το Ισραήλ πρέπει να ανταποκριθεί» ανέφεραν αξιωματούχοι και διπλωμάτες, εκφράζοντας παράλληλα την ελπίδα ότι η εκεχειρία θα διαρκέσει. Επισημαίνουν ωστόσο, πως δεν πρέπει να μειωθεί η πίεση στο Ισραήλ προς το παρόν.
Το Ισραήλ δεν πρέπει να βασίζεται στο ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα ξεχάσουν γρήγορα τους θανάτους δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων στη Γάζα, ακόμη και αν η ειρηνευτική συμφωνία του Ντόναλντ Τραμπ τερματίσει τον πόλεμο.
Αυτή είναι η άποψη διπλωματών, πολιτικών και αξιωματούχων στις Βρυξέλλες, το Λονδίνο και αλλού, οι οποίοι είναι πεπεισμένοι ότι οι προσπάθειές τους να πιέσουν το Ισραήλ για εκεχειρία έχουν αποδώσει – και πρέπει να συνεχιστούν.
Η καταστροφή της Γάζας και οι θάνατοι περισσότερων από 60.000 ανθρώπων απαιτούν λογοδοσία, δικαιοσύνη και ένα κατάλληλα χρηματοδοτούμενο σχέδιο ανοικοδόμησης, ανέφεραν αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες, τη στιγμή που στην Αίγυπτο έπεφταν οι υπογραφές για τον τερματισμό του πολέμου.
«Η πίεσή μας εξακολουθεί να είναι σημαντική», δήλωσε αξιωματούχος της Ε.Ε., που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Για να άρουμε όλη την πίεση, τότε το Ισραήλ πρέπει να ανταποκριθεί», πρόσθεσε.
Τα τελευταία δύο χρόνια, ο πόλεμος στη Γάζα έχει διχάσει έντονα τις κοινωνίες στην Ευρώπη. Ο διχασμός έχει φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Καθώς η ανθρωπιστική κρίση επιδεινωνόταν στη Γάζα, οι φιλοπαλαιστινιακές διαμαρτυρίες κατέκλυσαν τις ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ οι αντισημιτικές επιθέσεις σε συναγωγές και άλλους εβραϊκούς χώρους αυξήθηκαν. Ηγέτες της Ε.Ε. κατηγόρησαν την κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου για «ανθρωπογενή λιμό» στη Γάζα.
Η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν ηγήθηκε μιας προσπάθειας για την αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης σε ειδική διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών τον περασμένο μήνα, ενισχύοντας τις διεθνείς εκκλήσεις προς το Ισραήλ να τερματίσει την επίθεσή του και να επιτρέψει την εισροή βοήθειας στη Γάζα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σειρά κυρώσεων και ποινών που αποσκοπούν στο να πλήξουν το εμπόριο και τη συνεργασία με το Ισραήλ. Τελικά, οι 27 χώρες μέλη της Ε.Ε. διαφώνησαν μεταξύ τους και δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία για την επιβολή μέτρων. Η διαμάχη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών είναι πιθανό να συνεχιστεί, καθώς η Ε.Ε. ζυγίζει τώρα εάν θα άρει την απειλή κυρώσεων.
Πίεση για δικαιοσύνη και λογοδοσία
Η εμπνευσμένη από τον Τραμπ συμφωνία για την εκεχειρία και την ομηρία άνοιξε παράθυρο για αναθέρμανση στις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Ευρώπης. Οι ηγέτες της Ε.Ε. πρόκειται να συγκεντρωθούν για τη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες στις 23 Οκτωβρίου, αλλά μέχρι στιγμής η ημερήσια διάταξη δεν περιλαμβάνει αναφορά στην αναθεώρηση της προσέγγισης του μπλοκ απέναντι στο Ισραήλ.
Για πολλούς, το βασικό κριτήριο για να επιτραπεί στην Ε.Ε. να χαλαρώσει την πίεση που ασκεί στο Ισραήλ είναι το αν οι Παλαιστίνιοι θα λάβουν τα τρόφιμα και τις προμήθειες που χρειάζονται επειγόντως.
Επιπλέον στην Ευρώπη πολλοί θεωρούν πως το Ισραήλ πρέπει να λογοδοτήσει για αυτό που ορισμένοι έχουν χαρακτηρίσει «γενοκτονία» στη Γάζα, υπογραμμίζοντας πως στο πλαίσιο της ειρηνευτικής διαδικασίας πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη.
Στο αποκορύφωμα της ανθρωπιστικής κρίσης, η γερμανική κυβέρνηση απαγόρευσε την εξαγωγή όπλων στο Ισραήλ που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Γάζα. Το Βερολίνο ετοιμάζεται πλέον να επανεξετάσει αυτά τα μέτρα για να αποφασίσει εάν οι συνθήκες επιτρέπουν την άρση των περιορισμών.
Στο Παρίσι, εξακολουθεί να υπάρχει η επιθυμία να διατηρηθεί κάποια διαπραγματευτική ισχύς. «Πρέπει να διατηρήσουμε [την απειλή κυρώσεων] και να θέσουμε όρους για την άρση τους. Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να μειώσουμε την πίεση», δήλωσε πρώην αξιωματούχος. Βουλευτής του κυβερνώντος Εργατικού Κόμματος της Βρετανίας συμφώνησε ότι είναι πολύ νωρίς για άρση των κυρώσεων.
Ανοικοδόμηση και διπλωματία Τραμπ
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πιέζουν για σημαντικό ρόλο στη διαδικασία που ακολουθεί, διεκδικώντας θέση στο προτεινόμενο «συμβούλιο ειρήνης» του Τραμπ που θα επιβλέπει τη διοίκηση της Γάζας. Ο Τραμπ ήταν ασαφής ως προς τη σύνθεσή του, παραπέμποντας στον απεσταλμένο του Στιβ Γουίτκοφ, ο οποίος είπε ότι υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι.
Στις Βρυξέλλες επικρατεί σκεπτικισμός για το νέο όργανο. Κάποιοι εκτιμούν ότι μπορεί να μην είναι τίποτε περισσότερο από ευκαιρία για τις δυτικές κατασκευαστικές εταιρείες να βγάλουν χρήματα ανοικοδομώντας τη Γάζα.
Το κόστος της ανοικοδόμησης έχει εκτιμηθεί πως υπερβαίνει τα 50 δισ. δολάρια. Η Ε.Ε. είναι σημαντικός δωρητής των Παλαιστινίων και τα κεφάλαιά της θα είναι ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη.
«Οι Ευρωπαίοι ήταν απόντες»
Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θέλουν και επιρροή. Κάτι που θα είναι δύσκολο, καθώς η μέχρι στιγμής αδυναμία της Ε.Ε. να συμφωνήσει στην επιβολή κυρώσεων ή ποινών στο Ισραήλ έχει αποδυναμώσει τη θέση της στην περιοχή. Διπλωμάτης από χώρα του Κόλπου ανέφερε ότι η Ε.Ε. «έλειπε» κατά τη διάρκεια της κρίσης και δεν είναι πλέον καθόλου σαφής ο όποιος ρόλος του μπλοκ μελλοντικά.
Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί γνωρίζουν από πλευράς τους, ότι δεν μπορούν να παραμείνουν ανίσχυροι ή απόντες από την ειρηνευτική διαδικασία στη Γάζα. Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν, εκτός των άλλων, να εκτροχιάσουν την πολιτική τους ατζέντα στο εσωτερικό.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές έχουν βγει στους δρόμους για να διαδηλώσουν κατά των δεινών των Παλαιστινίων στη Γάζα. Αν η Ε.Ε. δεν διαδραματίσει θετικό ρόλο, θα πληρώσει τίμημα, εκτιμούν αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες. Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι επισημαίνουν πως δεν είναι το τέλος, αλλά μόνο η αρχή.
Διπλωματία… δημοσίων σχέσεων
Εν τω μεταξύ, η επιτυχία του Ντόναλντ Τραμπ ενισχύει ένα είδος «πρωτοφανούς» προσέγγισης στη διπλωματία. Για τον Αμερικανό πρόεδρο, όλα είναι ζήτημα προσωπικών σχέσεων και σχέσεων εξουσίας, ενώ η ιστορία αποτελεί ενίοτε εμπόδιο.
Σε καμία περίπτωση ο Τραμπ δεν ισχυρίστηκε ότι έθεσε τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους σε ισότιμη βάση στη σύγκρουση.
Εχει αγνοήσει τα πολιτικά δικαιώματα των Παλαιστινίων, επιλέγοντας να επικεντρωθεί σε έναν άμεσο στόχο – την απελευθέρωση των ομήρων – καθώς και στις οικονομικές προοπτικές.
Βλέπει τις χώρες του Κόλπου ως ένα ανεξάντλητο χρηματοκιβώτιο. Για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, η «νέα αυγή» για τη Μέση Ανατολή και η ειρήνη θα επιτευχθoύν με τα χρήματά τους και με την αμερικανική υποστήριξη.
Πηγή: Politico, CNN