Η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης – (Ισραήλ) δεν είναι απλώς ένα τεχνικό έργο με μεγάλες δυσκολίες, αλλά είναι η απόδραση της Κύπρου από την ενεργειακή απομόνωση, το στοίχημα της ΕΕ για διασυνδεσιμότητα όλων των κρατών μελών και ένα γεωπολιτικό μήνυμα στη Τουρκία.
Το τελευταίο διάστημα προκλήθηκε σύγχυση καθώς φάνηκε πως η Λευκωσία μιλάει με δύο φωνές. Ο Υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός επιμένει πως το έργο δεν είναι βιώσιμο και φέρνει ένσταση στις προπληρωμές προς τον Φορέα Υλοποίησης που είναι ο ΑΔΜΗΕ, ενώ ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης επιμένει ότι πρόκειται για στρατηγική επιλογή, με την προϋπόθεση ότι ο ΑΔΜΗΕ, θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του.
«Κεραυνός» εν Οικονομία
Ο Υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός έχει δηλώσει δημοσίως ότι δύο «ανεξάρτητοι και σοβαροί οργανισμοί» κατέληξαν στο συμπέρασμα πως το έργο δεν είναι βιώσιμο, ζητώντας μάλιστα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ρωτήσει «γιατί δεν έχει ολοκληρωθεί», απορρίπτοντας μάλιστα την αποδέσμευση κονδυλίου για πληρωμή της πρώτης δόσης. Η θέση του συνοψίζεται σε μια φράση: Τεράστιο οικονομικό ρίσκο χωρίς εγγυήσεις.
Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης, από την άλλη, προβάλλει τη στρατηγική αξία και την πολιτική δέσμευση, δηλώνοντας στο Protothema.gr, πως έχει συμφωνήσει με τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για την ανάγκη υλοποίησης, δείχνοντας όμως τον ΑΔΜΗΕ, ο οποίος ως Φορέας Υλοποίησης «έχει αναλάβει δεσμεύσεις» και «αναμένεται να τις υλοποιήσει», ώστε και η Κύπρος να ανταποκριθεί στις δικές της. Ουσιαστικά αυτό που λέει είναι «ναι στο έργο, αλλά όχι σε λευκή επιταγή».
Κυβερνητικές πηγές στη Λευκωσία ανέφεραν, σήμερα το πρωί, στο Protothema.gr, πως «το έργο είναι στρατηγικής σημασίας για την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά η βιωσιμότητα του εξαρτάται από προϋποθέσεις και δεσμεύσεις που ανέλαβε ΑΔΜΗΕ και αναμένουμε υλοποίησή τους».
Σε παρατήρηση πως τα όσα έχει δηλώσει ο Υπουργός Οικονομικών διαφέρουν από αυτά που έχει πει σε προχθεσινή συνέντευξη του ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, οι ίδιες πηγές ανέφεραν: «Δεν υπάρχει καμία διαφορά στις θέσεις. Αν υλοποιηθούν οι προϋποθέσεις και δεσμεύσεις από τον Φορέα Υλοποίησης (ΑΔΜΗΕ) το έργο θα είναι βιώσιμο».
Πληροφορίες που γίνονται κάθε μέρα και πιο έντονες αναφέρουν ότι σύντομα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ,θα προχωρήσει σε ανασχηματισμό και θα αντικαταστήσει τον κ. Κεραυνό.
Τι ζητά ο ΑΔΜΗΕ και γιατί αντιδρά η Λευκωσία
Ο ΑΔΜΗΕ έχει ζητήσει από την Κύπρο συνολικά €125 εκατ. την περίοδο 2025–2029, δηλαδή ετησίως €25 εκατ. πριν από την εμπορική λειτουργία, ως ρυθμιζόμενο έσοδο που θα στηρίξει τη φάση επενδύσεων και τη χρηματοδότηση. Η Λευκωσία το θεωρεί προπληρωμή χωρίς διασφαλισμένο χρονοδιάγραμμα, πλήρες κόστος και σαφή κατανομή ρίσκου για τον καταναλωτή.
Ταυτόχρονα, ο ΑΔΜΗΕ έχει παρουσιάσει την επικαιροποιημένη ανάλυση κόστους–οφέλους για το σκέλος Κύπρος–Ισραήλ, ενώ υπήρξε και προσωρινή αναστολή πληρωμών προς τη γαλλική εταιρεία Nexans για κατασκευή και τοποθέτηση καλωδίων, εξέλιξη που τροφοδότησε αμφιβολίες για τον ρυθμό υλοποίησης.
Η διασύνδεση Κύπρου -Κρήτης έχει υπολογιστεί περί τα €1,9 δισ. και η ΕΕ έχει εγκρίνει επιχορήγηση €657 εκατ. μέσω CEF, ενώ σε δημόσιες τοποθετήσεις γίνεται λόγος για συνολική ευρωπαϊκή στήριξη που προσεγγίζει τα €800 εκατ. Σε πολιτικό επίπεδο, Ελλάδα και Κύπρος υπέγραψαν Μνημόνιο Κατανόησης το 2024 για να ξεκολλήσει το έργο.
Στο φόντο, η Ελλάδα ολοκληρώνει εσωτερικές διασυνδέσεις, αναβαθμίζοντας τον ρόλο της ως κόμβου στην Αν. Μεσόγειο, ενώ η Αθήνα διαμηνύει ότι η διακρατική διασύνδεση «προχωρά», με προειδοποίηση για «συνέπειες» σε όποιον τρίτο επιχειρήσει παρεμπόδιση, δείχνοντας προς την Τουρκία.
Η μεγάλη εικόνα του GSI
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χαρακτηρίσει το καλώδιο ως έργο κοινού ενδιαφέροντος το οποίο μειώνει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, διευκολύνει την αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και αυξάνει την ανθεκτικότητα των δικτύων. Η δημόσια στήριξη της Κομισιόν είναι συνεχής, ακόμη και όταν η πολιτική τριβή Λευκωσίας–Αθήνας, δεν μπορεί να κρυφτεί.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ευνοούν την ηλεκτρική διασυνδεσιμότητα στην Αν. Μεσόγειο στο πλαίσιο της ενεργειακής ασφάλειας και της πρωτοβουλίας IMEC. Η προωθούμενη συμφωνία Κύπρου–Ισραήλ το 2025 παρουσιάστηκε μάλιστα από το Ισραήλ ως κομμάτι του υποστηριζόμενου διαδρόμου από τις ΗΠΑ. Σε επίπεδο ρητορικής, η Ουάσιγκτον συνδέει τα έργα αυτά με τη διαφοροποίηση πηγών και την περιφερειακή σταθερότητα.
Θετικό το Ισραήλ
Το Ισραήλ δηλώνει ότι «θα κάνει ότι περνά από το χέρι του» για να προχωρήσει η διασύνδεση, επιδιώκοντας εφεδρική πρόσβαση στο ευρωπαϊκό δίκτυο και εξαγωγική ευκαιρία. Υπάρχει πολιτική δέσμευση Κύπρου–Ισραήλ να υπογραφεί η διμερής συμφωνία εντός του 2025, κάτι που επανέλαβαν δημόσια οι δύο χώρες.
Τουρκικές τρικλοποδιές
Η Άγκυρα έχει προειδοποιήσει ότι η όδευση του καλωδίου «παραβιάζει δικαιώματα» σε περιοχές που η ίδια διεκδικεί. Η ΕΕ εξέφρασε ενόχληση με δηλώσεις της Κάγια Κάλας για τις απειλές παρεμπόδισης, ενώ η ελληνική πλευρά απαντά ότι το διεθνές δίκαιο και η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο, την καλύπτει.
Στην πράξη, τέτοιες παρεμβολές μπορεί να καθυστερήσουν βυθομετρήσεις ή εργασίες, αλλά δύσκολα ανατρέπουν ένα ώριμο ευρωπαϊκό έργο – εφόσον έχει κλειδώσει τεχνικά, ρυθμιστικά και χρηματοδοτικά.
Πραγματικό το ρίσκο
Οικονομικό ρίσκο: Η προείσπραξη ρυθμιζόμενων εσόδων (τα €25 εκατ. ετησίως) χωρίς ξεκάθαρο οδικό χάρτη, πλήρες κόστος και δικλείδες για τον καταναλωτή, όντως αποτελεί ρίσκο. Η επιμονή του κυπριακού Υπουργείου Οικονομικών λειτουργεί ως δικλίδα ασφαλείας, πιέζοντας τον ΑΔΜΗΕ για μεγαλύτερη διαφάνεια, χρονοδιαγράμματα και δεσμεύσεις.
Στρατηγικό όφελος: Η διασύνδεση σπάει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, προσφέρει ασφάλεια συστήματος, ευνοεί την ενσωμάτωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (εισαγωγές και εξαγωγές ισχύος) και αναβαθμίζει τον ρόλο της Λευκωσίας στο τρίγωνο Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ, με ευρωπαϊκή «ομπρέλα».
Μεσοπρόθεσμα, αυτό μεταφράζεται σε μικρότερη έκθεση σε διαταραχές και σε καλύτερη διαπραγματευτική θέση.
Γεωπολιτική ισορροπία: Οι τουρκικές ενστάσεις δεν θα εξαφανιστούν. Όμως η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και η ισραηλινή - ελληνική στοίχιση δίνουν στο έργο «βάρος» που δύσκολα ανατρέπεται πολιτικά, αν τα μέρη τηρήσουν τα συμφωνηθέντα.
Εδώ «κουμπώνει» η προϋπόθεση Χριστοδουλίδη πως ο ΑΔΜΗΕ πρέπει να κάνει συγκεκριμένα βήματα πριν ζητήσει προκαταβολικά έσοδα.
Στο δια ταύτα
Η Κύπρος καλείται να περπατήσει σε τεντωμένο σχοινί. Από τη μία να μην δεσμεύσει τον φορολογούμενο σε ασαφή ρίσκα αλλά και να μην αυτοπαγιδευτεί έξω από ένα έργο που μπορεί να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού στην ενέργεια και τη γεωπολιτική της Αν. Μεσογείου.
Πολιτικά, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης κρατάει ανοιχτή την πόρτα με ρήτρα αξιοπιστίας από τον ΑΔΜΗΕ και οικονομικά, ο Υπουργός Οικονομικών, απαιτεί στέρεο έδαφος πριν από κάθε πληρωμή.
Για να προχωρήσει το έργο απαιτείται ένα καθαρό πακέτο δεσμεύσεων από τον Φορέα Υλοποίησης, επικαιροποιημένο χρονοδιάγραμμα και ρυθμιστική απόφαση που να διασφαλίζει ότι το καλώδιο δεν θα γίνει «καλώδιο–φόρος» για τον Κύπριο καταναλωτή.
protothema.gr