Η Συμβολή της γλώσσας στην Παιδεία και τον Πολιτισμό

 
Η γλώσσα υπάρχει ως πράξη ζωής, ως κοινωνικός θεσμός, ως απαραίτητο σύστημα επικοινωνίας, ως δρόμος εκδήλωσης της βούλησης και της επιθυμίας

Ενημερώθηκε: 27/07/17 - 12:45

Αρθρογράφος: Βασίλειος Κιμ. Μπένος

Η γλώσσα είναι αναμφισβήτητα δομικό ζήτημα της κοινωνίας μας. Είναι ένα θέμα που έχει θεμελιώδη σημασία, σε μια ευαίσθητη πτυχή της ταυτότητάς μας. Η γλώσσα υπάρχει ως πράξη ζωής, ως κοινωνικός θεσμός, ως απαραίτητο σύστημα επικοινωνίας, ως δρόμος εκδήλωσης της βούλησης και της επιθυμίας. Η γλώσσα, τέλος, λειτουργεί ως συστατικό μέσο πειθούς και ενέργειας.

Η γλώσσα έχει αποτελέσει το επίκεντρο αναλύσεων από ένα ευρύ φάσμα επιστημών. Ασχολείται με αυτήν η καθ’ ύλη αρμόδια επιστήμη της γλωσσολογίας, ασχολούνται ομοίως με αυτήν η κοινωνιολογία, η ψυχολογία, η επιστήμη της επικοινωνίας, η πολιτική επιστήμη, η επιστήμη της φιλολογίας εν γένει και η θεολογία. Η γλώσσα αποτελεί πρωτίστως ένα υλικό μέσο και ένα πρακτικό εργαλείο της ανθρώπινης έκφρασης. Η γλώσσα είναι μέσα στη ζωή, δηλαδή μέσα στη φύση. Ως υλική ενέργεια είναι κάτι περισσότερο από μέσο επικοινωνίας και αναπαραστάσεως : Είναι αναβίωση.

Η γλώσσα έχει βρεθεί στο επίκεντρο ποικίλλων αναλύσεων σχετικά με τη διασύνδεσή της με τη νεοελληνική πραγματικότητα. Το πρόβλημα της γλώσσας είτε της λόγιας είτε της καθημερινής παραμένει επίκαιρο όσο ποτέ.

Η παιδεία και ο πολιτισμός είναι τα δύο πεδία αναφοράς της γλώσσας. Τονίζουμε με έμφαση ότι δεν είναι δυνατόν να εκφραστούν αλήθειες αν υπάρχει μόνο μια απλή μη καλλιεργημένη γλώσσα, δεν είναι δυνατόν να επιχειρηματολογήσεις αν δεν διαθέτεις έναν καλλιεργημένο και πλούσιο λόγο, δεν είναι δυνατόν να πείσεις αν δεν διαθέτεις ένα υψηλό επίπεδο γλώσσας. Ο Ελληνισμός επιβίωσε διότι είχε μια σταθερή γλώσσα του καθαρού λόγου. Οι συγγραφείς πρέπει να διατυπώσουν απόψεις που δεν θα τους είναι δυνατόν, αν δεν έχουν καλλιεργήσει τη γλώσσα. Χρειάζονται να διαλέγονται, να αντικρούουν και να πείθουν και εκεί χρειάζεται ένας ισχυρός λόγος για να επιχειρηματολογούν αποτελεσματικά με καλλιεργημένο και πλούσιο λόγο.

Σήμερα η χώρα μας έχει ανοίξει τις πύλες στη γνώση σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό νέων από ό,τι στο παρελθόν. Τα Πανεπιστήμιά μας δέχονται μια σειρά από νέους που στην πλειοψηφία τους διαθέτουν εξαιρετικό νοητικό επίπεδο και ευρυμάθεια, καθώς και όρεξη για απόκτηση γνώσης και δεξιοτήτων. Πολλές από τις αρετές του λόγου και της παιδείας μεταφέρονται και στους νεοσσούς που θα αναλάβουν τα ηνία σε τομείς που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα της ζωής μας. Τα Πανεπιστήμιά μας παράγουν αυριανά μέλη της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δράσης της χώρας. Εμείς από την πλευρά μας πέρα από την καλλιέργεια και προσφορά γνώσης στα αντικείμενα που κάθε Πανεπιστήμιο θεραπεύει μεταφέρουμε στους νέους αυτούς τμήματα της παρακαταθήκης που μας άφησαν οι μεγάλοι Διδάσκαλοι του Έθνους μας : Αρχές, αξίες, ηθική και ορθή γνώση και χρήση της γλώσσας.

Πρέπει να είναι ιδιαίτερη η φροντίδα των πανεπιστημιακών δασκάλων ώστε να οικειοποιείται ο κάθε φοιτητής την απαραίτητη ορολογία που του είναι απαραίτητη στην επιστήμη που ακολουθεί. Η ορολογία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε επιστήμης. Γι' αυτό κάθε επιστημονικός κλάδος διαθέτει τη δική του ορολογία. Δάνειες έννοιες μπορεί να υπάρχουν, αλλά για κάθε κλάδο της επιστήμης, αυτές έχουν διαφορετικό περιεχόμενο. Περαιτέρω, μέλημά μας είναι να ακολουθούν οι νέοι μας την ορθή χρήση της γλώσσας, αποφεύγοντας τόσο τις γλωσσικές ακρότητες, αυτές που χαρακτηρίζουμε κομψά ως δόκιμες (καθιερωμένες) εκφράσεις, όσο και τις κοινοτοπίες, αυτές δηλαδή που χρησιμοποιούνται στην καθομιλούμενη ή εκστομίζονται αυθορμήτως, πλην όμως ευπρεπώς, δημόσια. Στα Πανεπιστήμιά μας η γλώσσα κατέχει περίοπτη θέση στη διδασκαλία και οι φοιτητές μας πρέπει να παροτρύνονται στην χρήση της ορθής, της καθαρής, της λόγιας γλώσσας.

Κατά τον Αθηναίο φιλόσοφο, ιδρυτή της Κυνικής Σχολής Αντισθένη (445 – 360 π.Χ.), η αρχή της μορφώσεως του ανθρώπου είναι η ακριβής εξέταση της σημασίας των λέξεων : «Αρχή παιδεύσεως η των ονομάτων επίσκεψις».