Ακόμη και στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του G7 στον Καναδά, οι διαφορές εντός της Ευρώπης σχετικά με τη σκοπιμότητα της αλλαγής καθεστώτος στο Ιράν δεν θα μπορούσαν να είναι πιο έντονες.
Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, προειδοποίησε κατά της ανατροπής του θεοκρατικού καθεστώτος «όταν δεν έχεις ιδέα τι θα ακολουθήσει» και υποστήριξε ότι ο λαός του Ιράν είναι ο μόνος που μπορεί να επιλέξει τους ηγέτες του.
«Το μεγαλύτερο λάθος σήμερα είναι να επιδιώκουμε, με στρατιωτικά μέσα, να επιφέρουμε αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, επειδή αυτό θα οδηγήσει σε χάος. Πιστεύει κανείς ότι αυτό που έγινε το 2003 στο Ιράκ [εναντίον του Σαντάμ Χουσεΐν] ήταν καλή ιδέα; Πιστεύει κανείς ότι αυτό που έγινε στη Λιβύη την επόμενη δεκαετία [η ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι το 2011] ήταν καλή ιδέα;». Η αλλαγή καθεστώτος χωρίς σχέδιο είναι στρατηγικό λάθος, υπογράμμισε ο Μακρόν.
Αντιθέτως, ο Γερμανός καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς, δήλωσε ότι «έχουμε να κάνουμε με ένα τρομοκρατικό καθεστώς τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά και θα ήταν καλό αν αυτό το καθεστώς έπαιρνε τέλος». Μπορεί να παραδέχτηκε ότι οι αλλαγές καθεστώτος δεν οδήγησαν πάντα στα επιθυμητά αποτελέσματα, όμως ανέφερε το παράδειγμα της Συρίας, όπου το καθεστώς Άσαντ ανατράπηκε και έκτοτε υπάρχει μια νέα κυβέρνηση που προσπαθεί να φέρει ειρήνη στη χώρα. Βέβαια, «παρέλειψε» να αναφέρει ότι της αλλαγής της κυβέρνησης στη Δαμασκό προηγήθηκαν εννέα χρόνια πικρού εμφυλίου πολέμου, το οποίο δεν αποτελεί και μοντέλο ομαλής δημοκρατικής μετάβασης.
Προειδοποιήσεις από ειδικούς για το Ιράκ είχε λάβει και ο Τόνι Μπλερ το 2002 – όμως αποφάσισε να τις αγνοήσει – ότι η απομάκρυνση μιας μακροχρόνιας αυταρχικής κυβέρνησης απελευθερώνει απρόβλεπτες καταπιεσμένες δυνάμεις.
Τουλάχιστον κατά την προετοιμασία για τον πόλεμο στο Ιράκ, υπήρχαν πυρήνες σχεδιασμού της «επόμενης ημέρας» στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, απλά και μόνο για να αφαιρεθεί ο σχεδιασμός από τους διπλωμάτες και να παραδοθεί στο Πεντάγωνο.
Στην περίπτωση όμως του Ιράν – μιας χώρας με εξαιρετικά ποικίλες εθνότητες, θρησκείες και εισοδήματα – δεν έχει γίνει κανένας δυτικός σχεδιασμός για τις συνέπειες της πιθανής κατάρρευσης του καθεστώτος. Ο κατακερματισμός αποτελεί μια σοβαρή πιθανότητα. Το Ιράν δεν είναι ένα τεχνητό κράτος που έχει δημιουργηθεί επί χάρτου, όμως ο φόβος της απόσχισης παραμονεύει σε μια χώρα στην οποία οι Πέρσες αποτελούν μόνο το 50% του πληθυσμού. Περίπου το ένα τέταρτο είναι Αζέροι ή τουρκικά φύλα (συμπεριλαμβανομένου του ανώτατου ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ), ενώ υπάρχουν και υπάρχουν Βαλούχοι, Κούρδοι, Άραβες και μικρότερες ομάδες Εβραίων, Ασσυρίων και Αρμενίων.
Σε περίπτωση κατάρρευσης του καθεστώτος των Αγιατολάχ, το Αζερμπαϊτζάν και πολλά κουρδικά μαχητικά κινήματα θα μπορούσαν να δουν μια ευκαιρία να δημιουργηθούν εθνοτικοί θύλακες στα ιρανικά εδάφη. Άλλωστε, και η Jerusalem Post έχει προτρέψει τον Μπενιαμίν Νετανιάχου να θέσει ως πολιτικό στόχο ένα ομοσπονδιακό Ιράν, με το σκεπτικό ότι το Ιράν δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί.
Επανάσταση ή μετάβαση
Η μορφή του διαδόχου καθεστώτος στην περίπτωση του Ιράν θα εξαρτηθεί επίσης από το αν θα πραγματοποιηθεί με επανάσταση ή μετάβαση, που με τη σειρά του εξαρτάται από το ποιος θα αναλάβει την ευθύνη για μια στρατιωτική ήττα – και πόσο ολοκληρωτική θα είναι αυτή η ήττα. Προς το παρόν, λόγω της επίθεσης, όπως είναι λογικό υπάρχει μια συσπείρωση γύρω από τη σημαία, με την κυβέρνηση να δίνει έμφαση στην άμυνα του Ιράν και όχι της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Μια επανάσταση πιθανότατα θα οδηγούσε στην κατάρρευση της θρησκευτικής δομής διακυβέρνησης του Ιράν, με επικεφαλής τον Αγιατολάχ, μια κληρική προσωπικότητα. Με δεδομένο επίσης ότι μεγάλο μέρος της βασικής ηγεσίας των Φρουρών της Επανάστασης έχει σκοτωθεί, κατώτεροι αξιωματικοί, επικριτικοί για τη διαφθορά του καθεστώτος, θα μπορούσαν να επιχειρήσουν ένα εσωτερικό πραξικόπημα, εν μέρει για να αποτρέψουν μια γενικευμένη επανάσταση. Θα μπορούσαν να προσφέρουν ένα πιο κοσμικό, μη ιδεολογικό – αλλά όχι πιο φιλελεύθερο – καθεστώς, που θα αποδεχόταν ότι η στρατηγική ασφαλείας του Ιράν δεν θα βασίζεται πλέον σε στρατούς συμμαχικών οργανώσεων σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Σε περίπτωση κατάρρευσης, το άτομο που θα ήθελε περισσότερο να επιστρέψει θριαμβευτικά είναι ο Ρεζά Παχλεβί, ο εξόριστος γιος του τελευταίου μονάρχη του Ιράν, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί, ο οποίος ανατράπηκε κατά την ισλαμική επανάσταση του 1979. Ο πρίγκιπας διάδοχος έχει διεθνή αναγνωρισιμότητα και αυτή τη στιγμή περιοδεύει στα αμερικανικά τηλεοπτικά στούντιο λέγοντας ότι το καθεστώς βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης και παρουσιάζει τον εαυτό του να ηγείται μιας δημοκρατικής μετάβασης.
Επίσης, έχουν υπάρξει σκέψεις για μια κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης, με δύο από τους πιο μοντέρνους πολιτικούς ηγέτες του Ιράν, τον πρώην πρόεδρο Χασάν Ρουχανί και τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Τζαβάντ Ζαρίφ, ενώ ένα σημάδι σημαντικής αλλαγής θα ήταν η απελευθέρωση του πρώην προέδρου Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί και της συζύγου του, Ζάχρα Ραχναβαρντ ,από τον κατ’ οίκον περιορισμό που βρίσκονται από το 2011.
Πηγή: The Guardian - ΕRTnews