Τη βαθιά καχυποψία που επικρατεί στους κόλπους των Ευρωπαίων ηγετών απέναντι στις ΗΠΑ και στις πρόσφατες διαπραγματευτικές τους κινήσεις με το Κρεμλίνο – με σκοπό τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία – αποκαλύπτει δημοσίευμα του Der Spiegel. Το γερμανικό περιοδικό δημοσιοποιεί τις σημειώσεις από την πρόσφατη τηλεδιάσκεψη των αρχηγών της ΕΕ, επιβεβαιώνοντας ότι οι ευρωπαϊκές ανησυχίες είναι πολύ πιο έντονες απ’ ό,τι αφήνεται να φανεί δημοσίως.
Η τηλεδιάσκεψη πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, μία ημέρα μετά τις συνομιλίες του Ουκρανού υπουργού Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ με τους Αμερικανούς απεσταλμένους του Ντόναλντ Τραμπ – Στιβ Γουίτκοφ και Τζάρεντ Κούσνερ – αλλά και με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο.
Σύμφωνα με το Der Spiegel, οι πιο έντονες ενστάσεις στη διάσκεψη καταγράφηκαν από τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς και τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Αμφότεροι εξέφρασαν τον φόβο ότι η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να υπαναχωρήσει από τις δεσμεύσεις της, αφήνοντας εκτεθειμένες την Ουκρανία και την Ευρώπη. «Υπάρχει πιθανότητα οι ΗΠΑ να εγκαταλείψουν την Ουκρανία στο θέμα των εδαφών, χωρίς σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας», εμφανίζεται να είπε ο Μακρόν, προειδοποιώντας παράλληλα για «μεγάλο κίνδυνο» για τον Ζελένσκι.
Το ζήτημα των ρωσικών εδαφικών απαιτήσεων αποτελεί ένα από τα πιο ευαίσθητα σημεία των διαπραγματεύσεων. Ο Μερτς φέρεται να τόνισε ότι ο Ουκρανός πρόεδρος πρέπει να είναι «εξαιρετικά προσεκτικός» το επόμενο διάστημα, υπονοώντας ότι οι Αμερικανοί διαπραγματευτές – Γουίτκοφ και Κούσνερ – κινούνται με τρόπο που δυσχεραίνει την ευρωπαϊκή εμπιστοσύνη. Το περιοδικό σημειώνει ότι αυτές και άλλες παρεμβάσεις των ηγετών αποτυπώνουν ξεκάθαρα τη δυσπιστία προς τους δύο απεσταλμένους του Τραμπ, παρά τα δημόσια θετικά σχόλια των Ευρωπαίων για την αμερικανική ειρηνευτική πρωτοβουλία.
Ακόμη και ο πρόεδρος της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ – από τους λίγους Ευρωπαίους με στενή σχέση με τον Τραμπ – φέρεται να προειδοποίησε για τον ρόλο των διαπραγματευτών, λέγοντας: «Δεν πρέπει να αφήσουμε την Ουκρανία και τον Βολοντίμιρ μόνους με αυτούς τους ανθρώπους». Στην ίδια γραμμή φαίνεται ότι τοποθετήθηκε και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ο οποίος φέρεται να συμφώνησε πως «πρέπει να προστατεύσουμε τον Βολοντίμιρ».
Η μάχη για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία
Παράλληλα, ο Φρίντριχ Μερτς μεταβαίνει την Παρασκευή στις Βρυξέλλες, επιχειρώντας να πείσει τη βελγική κυβέρνηση να στηρίξει την πρόταση για δάνειο 165 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία, με ενέχυρο την αξία των παγωμένων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που διατηρούνται στο Βέλγιο. Όπως ανακοίνωσε εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης στο POLITICO, ο καγκελάριος θα έχει κατ’ ιδίαν δείπνο εργασίας με τον Βέλγο πρωθυπουργό Μπαρτ Ντε Βέβερ και την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Ο Μερτς ακύρωσε προγραμματισμένο ταξίδι στο Όσλο ώστε να βρίσκεται στις Βρυξέλλες, δεδομένου ότι ο χρόνος πιέζει: τα ουκρανικά οικονομικά αποθέματα αναμένεται να εξαντληθούν τον Απρίλιο.
Η βελγική «ασπίδα» και το βαθύτερο ρήγμα στην Ευρώπη
Μια νέα διάσταση προσθέτει η προειδοποίηση του Ντε Βέβερ ότι η Ρωσία απείλησε το Βέλγιο πως θα «το κάνει να το νιώσει μέχρι την αιωνιότητα» εάν προχωρήσει σε κατάσχεση των παγωμένων assets. Με αυτόν τον τρόπο, ο Βέλγος πρωθυπουργός μετατρέπει μια φαινομενικά τεχνική νομικοοικονομική υπόθεση σε ζήτημα υψηλής γεωπολιτικής αντιπαράθεσης.
Στη συνέντευξή του στη La Libre Belgique (3/12), ο Ντε Βέβερ χαρακτηρίζει ως «παραμύθι» την προοπτική ήττας της Ρωσίας, υποστηρίζοντας ότι η Δύση οφείλει να σχεδιάζει βάσει ενός σεναρίου που δεν προβλέπει σαφή ρωσική υποχώρηση. Παρουσιάζει την κατάσχεση κρατικών ρωσικών κεφαλαίων ως «ιστορικό προηγούμενο χωρίς ανάλογο», προειδοποιώντας ότι το Βέλγιο θα ανοίξει τον δρόμο για νομικές προσφυγές και πιθανές ρωσικές αντιδράσεις.
Η πιο ηχηρή του δήλωση αφορά τη ρωσική απειλή περί «αιώνιας ανταπόδοσης», η οποία έχει ήδη προκαλέσει διεθνή θόρυβο και τροφοδοτεί συζητήσεις περί βελγικής υποχωρητικότητας απέναντι στη Μόσχα.
Ο Ντε Βέβερ παρουσιάζει τη στάση του ως «ρεαλιστική», σε αντίθεση –όπως υπονοεί– με μια ΕΕ που ενεργεί περισσότερο με πολιτικά κριτήρια παρά με υπολογισμό κινδύνου. Ζητά μάλιστα συγκεκριμένες εγγυήσεις ότι το ρίσκο θα επιμεριστεί, εάν τελικά υιοθετηθεί το σχέδιο δανείου προς την Ουκρανία με ενέχυρο τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία της Euroclear.
Κατά συνέπεια, η διαμάχη δεν περιορίζεται σε ένα οικονομικό τεχνικό ζήτημα, αλλά φωτίζει ένα βαθύτερο ρήγμα στην Ευρώπη: ανάμεσα σε κράτη που βλέπουν την Ουκρανία ως κρίσιμο ανάχωμα απέναντι στη Ρωσία και σε εκείνα που φοβούνται ότι η παραβίαση νομικών ορίων μπορεί τελικά να στραφεί εναντίον της ίδιας της ΕΕ.