Τα μεσάνυχτα της 13ης Ιουνίου, Ισραηλινοί στρατηγοί μαζεύτηκαν σε ένα καταφύγιο κάτω από το αρχηγείο της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας και παρακολουθούσαν τα αεροσκάφη καθώς αυτά κατέβαιναν πάνω από την Τεχεράνη σε μια επιχείρηση που ονομάστηκε «Κόκκινος Γάμος».
Ώρες αργότερα και 1.000 μίλια μακριά, οι κορυφαίοι στρατιωτικοί διοικητές του Ιράν ήταν νεκροί – μια μαζική δολοφονία που θύμιζε έντονα τη διάσημη σκηνή του γάμου από τη σειρά «Game of Thrones».
Ο συνδυασμός ευαίσθητων πληροφοριών και στρατιωτικής ακρίβειας που επέτρεψε την επίθεση εξέπληξε τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Αλλά δεν ήταν η μοναδική απίθανη επιτυχία της έναρξης της 12ήμερης εκστρατείας του Ισραήλ.
Ένα άλλο βασικό κομμάτι της αρχικής επίθεσης -που θεωρήθηκε τόσο φανταστική ακόμη και από τους σχεδιαστές της που ονομάστηκε «Επιχείρηση Νάρνια», από τη φανταστική σειρά του C.S. Lewis- ήταν η επιτυχής δολοφονία εννέα κορυφαίων Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων σχεδόν ταυτόχρονα στα σπίτια τους στην Τεχεράνη.
Η πραγματοποίηση των επιθέσεων αυτών απαιτούσε περίπλοκα τεχνάσματα για να εξασφαλιστεί ο αιφνιδιασμός. Την τελευταία στιγμή, σχεδόν κατέρρευσαν.
Οι επιχειρήσεις συνέβαλαν στην εδραίωση του Ισραήλ ως κυρίαρχης στρατιωτικής δύναμης στην περιοχή, και έθεσαν τις βάσεις για αυτό που οι Ισραηλινοί ευελπιστούν ότι θα οδηγήσει σε μια δραστική αναδιάταξη των χωρών, που θα τις ωθήσει μακριά από την ιρανική επιρροή και προς φιλικότερες σχέσεις με το Ισραήλ. Ανώτατοι Ισραηλινοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι αναμένουν από το Ισραήλ να υπογράψει νέες ειρηνευτικές συμφωνίες μετά από την μάχη αυτή.
Τα ερωτήματα παραμένουν αν το Ισραήλ, το οποίο αργότερα βοήθησαν οι ΗΠΑ με ένα μαζικό βομβαρδισμό στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, έχει πραγματικά επιτύχει τους πολεμικούς στόχους του. Υπάρχουν αντικρουόμενες αναφορές σχετικά με τις ζημιές που προκλήθηκαν στις πυρηνικές εγκαταστάσεις, και δεν ξέρει κανείς αν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ μπορούν να εμποδίσουν το Ιράν να ξαναφτιάξει ό,τι καταστράφηκε.
Παρόλα αυτά, ακόμη και ορισμένοι Ισραηλινοί αξιωματούχοι εξεπλάγησαν από το πώς τα σχέδιά τους, κάποια εκ των οποίων χρονολογούνται εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, μπόρεσαν να υλοποιηθούν. «Όταν ξεκινήσαμε τον σχεδιασμό αυτού του πράγματος με λεπτομέρειες, ήταν πολύ δύσκολο να είμαστε σίγουροι ότι θα λειτουργούσε», δήλωσε ο υποστράτηγος Οντέντ Μπασιούκ, επικεφαλής της ισραηλινής στρατιωτικής διεύθυνσης επιχειρήσεων και βασικός αρχιτέκτονας της επιχείρησης.
Αυτό το δημοσίευμα βασίζεται σε συνεντεύξεις με 18 νυν και πρώην αξιωματούχους ασφαλείας του Ισραήλ και των ΗΠΑ.
Το Ισραήλ πήρε τεράστιο ρίσκο με την επίθεση. Είτε το Ισραήλ θα χτυπούσε τους ανθρώπινους στόχους όλους μαζί, είτε αυτοί θα διασκορπίζονταν. Αν συνέβαινε αυτό, τα αντίποινα του Ιράν θα ήταν πολύ πιο σοβαρά και οι πυρηνικές φιλοδοξίες του ανέπαφες. Και αν ο πρόεδρος Τραμπ δεν είχε εμπνευστεί από την πρώιμη επιτυχία του Ισραήλ με τον βομβαρδισμό των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, δεν είναι σαφές αν το Ισραήλ θα είχε επιτύχει τον κύριο στόχο της επιχείρησης του. Ακόμη και τώρα, ναι μεν το Ιράν έχει πληγωθεί, αλλά θα μπορούσε να ανακάμψει και να είναι πιο αποφασισμένο από ποτέ να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο.
Μακρύς δρόμος
Η επιχείρηση έχει τις ρίζες της στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών διαπίστωσαν για πρώτη φορά τα αρχικά στάδια των ιρανικών προσπαθειών για ένα πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων.
Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών άρχισαν έκτοτε να φτιάχνουν ένα ευρύ δίκτυο πρακτόρων στο εσωτερικό του Ιράν για να κάνουν πιο εύκολη μια επιχείρηση σαμποτάζ, που προέβλεπε δύο επιθέσεις με εκρηκτικά σε έναν από τους κύριους χώρους εμπλουτισμού του Ιράν και τη δολοφονία ορισμένων επιστημόνων. Όμως οι ισραηλινοί αξιωματούχοι αποφάσισαν τελικά ότι αυτές οι δράσεις αυτές δεν θα ήταν αρκετές και ότι θα έπρεπε να καταστρέψουν από αέρος το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και τους συμβούλους του.
Κάτι τέτοιο θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Οι τοποθεσίες που θα έπρεπε να πλήξουν ήταν πάνω από 1.000 μίλια μακριά από τα ισραηλινά εδάφη.
Οι πιλότοι θα έπρεπε να μάθουν πώς να πετούν σε σχηματισμούς έξι έως 10 αεροσκαφών γύρω από ένα μόνο αεροσκάφος ανεφοδιασμού, και να αλλάζουν τον ανεφοδιασμό μεταξύ τους -πολλές φορές- κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Θα έπρεπε επίσης να μάθουν πώς τα αεροπλάνα τους να παίρνουν τέλεια θέση έτσι ώστε οι πύραυλοί τους, όταν θα πέφτουν, να προσγειώνονται σε απόσταση 15 έως 20 δευτερολέπτων ο ένας από τον άλλον για μέγιστη αποτελεσματικότητα.
Η εκπαίδευση αυτή, δεν ήταν δυνατή σε μια χώρα τόσο μικρή όσο το Ισραήλ, που έχει έκταση μόλις 290 μίλια από βορρά προς νότο.
Το 2008, στο πλαίσιο της λεγόμενης Επιχείρησης Glorious Spartan, περισσότερα από 100 ισραηλινά F-15 και F-16 πέταξαν πάνω από 1.000 μίλια προς την Ελλάδα, για να δοκιμάσουν την ικανότητά τους να πετούν αρκετά μακριά με στόχο να πλήξουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Ασκήσεις σαν αυτήν έγιναν όλο και πιο συχνές.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, το Ισραήλ έφτασε αρκετές φορές κοντά στο να εξαπολύσει με επίθεση από αέρος. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ήρθε αντιμέτωπος πολλές φορές με τους υπουργούς και τους επικεφαλής ασφαλείας του, οι οποίοι φοβούνταν να ξεκινήσουν έναν πόλεμο με το Ιράν ή να εξοργίσουν την Ουάσινγκτον, η οποία εκείνη την εποχή ευνοούσε μια διπλωματική προσέγγιση.
Οι ισραηλινοί στρατιωτικοί που καταστρώνουν τα πολεμικά σχέδια συνέχισαν να εξετάζουν το ενδεχόμενο μιας επίθεσης, συμπεριλαμβανομένου ενός πολυμέτωπου πολέμου με τους αντιπροσώπους του Ιράν, της Χαμάς στη Γάζα και της Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Είχαν να σκεφτούν και το πως θα έλυναν τον γρίφο των υπερπτήσεων πάνω από τη Συρία, τότε ένα εχθρικό κράτος υπό ιρανική επιρροή.
Μετά από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ πέρασε σχεδόν δύο χρόνια αποδεκατίζοντας τη Χαμάς. Αποδυνάμωσε επίσης σημαντικά τη Χεζμπολάχ, η υποστήριξη της οποίας είχε βοηθήσει να κρατηθεί στην ζωή το καθεστώς της Συρίας. Όταν οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης ανέτρεψαν στη συνέχεια την κυβέρνηση της Συρίας, τοποθετώντας στη θέση της μια αντι-ιρανική κυβέρνηση, άνοιξε ο δρόμος τα ισραηλινά αεροπλάνα να διασχίσουν ανεμπόδιστα τον εναέριο χώρο της χώρας.
Τα ισραηλινά δίκτυα κατασκόπων στο εσωτερικό του Ιράν, έως τότε, ήταν τόσο εκτεταμένα ώστε μπορούσαν να παρακολουθούν τις κινήσεις των στρατιωτικών ηγετών του και να στήνουν βάσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο εσωτερικό της χώρας, οι οποίες θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην εξουδετέρωση των συστημάτων αεράμυνας του Ιράν κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης.
Το Ισραήλ δοκίμασε περαιτέρω τις ικανότητές των μαχητικών αεροσκαφών του σε πτήσεις μεγάλου βεληνεκούς με τις επιθέσεις του εναντίον των ανταρτών Χούθι στην Υεμένη κατά το περασμένο έτος. Εξουδετέρωσε επίσης τα πιο προηγμένα συστήματα αεράμυνας της Τεχεράνης, τα ρωσικά S-300, σε επιθέσεις τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο του 2024.
Αυτές οι επιθέσεις του Ισραήλ ήρθαν ως απάντηση σε μεγάλα πυραυλικά μπαράζ από το Ιράν, τα οποία αποκρούστηκαν σε μεγάλο βαθμό από την ισραηλινή αεράμυνα μαζί με τη βοήθεια των ΗΠΑ και άλλων συμμάχων. Οι επιχειρήσεις αντιποίνων εκατέρωθεν με το Ιράν έδωσαν στο Ισραήλ την αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να συγκρουστεί μετωπικά με την άλλη υπερδύναμη της περιοχής.
Με όλα αυτά τα κομμάτια στη θέση τους, τα σχέδια για μια επίθεση απέκτησαν νέα ορμή.
Επιχείρηση Νάρνια
Στην αίσθηση του επείγοντος να ξεκινήσει αυτή συνέβαλλε η εκτίμηση ότι το Ιράν είχε αρχίσει να εμπλουτίζει το ουράνιο σε τέτοια επίπεδα, ώστε αν το επιθυμούσε, σε λίγους μήνες θα μπορούσε να κατασκευάσει βόμβα.
Φοβούμενο ότι είχε ήδη χάσει την μάχη για την αποτροπή του εμπλουτισμού ουρανίου από το Ιράν, το Ισραήλ έθεσε σε κίνηση μια επιχείρηση δολοφονίας των Ιρανών επιστημόνων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τη χώρα τους να χρησιμοποιήσει αυτό το υλικό για την κατασκευή πυρηνικού όπλου, ακόμη και αν οι ισραηλινές επιθέσεις προκαλούσαν ζημιές ή κατέστρεφαν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του. Αυτή ήταν η ακραία αποστολή με την ονομασία «Επιχείρηση Νάρνια».
Τον Νοέμβριο του 2024, ο στρατός συγκέντρωσε 120 αξιωματούχους των υπηρεσιών πληροφοριών και της πολεμικής αεροπορίας για να αποφασίσουν τα πρόσωπα και τα μέρη που θα στοχοθετούνταν όταν ξεκινούσαν οι εχθροπραξίες.
Στο τέλος της σύσκεψης συντάχθηκε ένας κατάλογος με περισσότερους από 250 στόχους, στον οποίο συμπεριλαμβάνονταν οι επιστήμονες που ήθελαν να σκοτώσουν οι Ισραηλινοί, πυρηνικές εγκαταστάσεις, εκτοξευτές ιρανικών πυραύλων και στρατιωτικοί αξιωματικοί.
Μια ξεχωριστή προτεραιότητα ήταν να βρεθεί ο τρόπος που θα αποκτούσαν εξ αρχής αεροπορική υπεροχή πάνω από το Ιράν. Αυτό θα επέτρεπε στα ισραηλινά αεροσκάφη να συνεχίσουν να σφυροκοπούν τον μακρύ κατάλογο των στόχων για τις επόμενες 12 ημέρες. Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι διασταύρωσαν χιλιάδες πηγές πληροφοριών για να χαρτογραφήσουν τα συστήματα αεράμυνας του Ιράν.
Η Μοσάντ επιστρατεύτηκε για να βοηθήσει αυτή την προσπάθεια. Οι πράκτορές της πέρασαν μήνες εισάγοντας λαθραία εξαρτήματα για εκατοντάδες μικρά μη επανδρωμένα αεροσκάφη εξοπλισμένα με εκρηκτικά -σε βαλίτσες, φορτηγά και κοντέινερ- καθώς και πυρομαχικά που θα μπορούσαν να πυροδοτηθούν εξ αποστάσεως από μη επανδρωμένες πλατφόρμες. Μικρές ομάδες με αυτόν τον εξοπλισμό εγκαταστάθηκαν κοντά στις αεράμυνες του Ιράν και στις θέσεις εκτόξευσης πυραύλων, έτοιμες να εξουδετερώσουν τα αμυντικά συστήματα μόλις το Ισραήλ εξαπολύσει την επίθεσή του.
Το Ισραήλ εκτόξευσε επίσης μεγαλύτερα μη επανδρωμένα αεροσκάφη από το έδαφός του κατά την επίθεση. Οι ικανότητες πτήσης σε μεγάλες αποστάσεις ορισμένων από τα drones δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά τη νύχτα πριν από την επίθεση, σύμφωνα με άτομο που γνωρίζει το θέμα.
Ισραηλινά τεχνάσματα
Ο Νετανιάχου και οι στρατιωτικοί του σύμβουλοι έλαβαν στις 9 Ιουνίου την τελική απόφαση να επιτεθούν τέσσερις ημέρες αργότερα, σύμφωνα με αξιωματούχο της ισραηλινής ασφάλειας.
Η ομάδα του Νετανιάχου γνώριζε ότι θα έπρεπε να συγκαλύψουν τα σχέδιά τους για να βεβαιωθούν ότι οι Ιρανοί δεν θα έπαιρναν προληπτικά μέτρα, όπως η διασπορά των επιστημόνων και των στρατιωτικών ηγετών τους σε διάφορα σημεία της χώρας.
Το γραφείο του Νετανιάχου ανακοίνωσε ότι θα έπαιρνε σύντομα άδεια εργασίας για ένα Σαββατοκύριακο διακοπών και θα ακολουθούσε ο γάμος του γιου του Ανβέρ τη Δευτέρα 16 Ιουνίου.
Κανείς από τους παρευρισκόμενους -συμπεριλαμβανομένου του Ανβέρ και της συζύγου του Νετανιάχου, Σάρα- δεν γνώριζε ότι ο πρωθυπουργός σχεδίαζε να αναβάλλει τον γάμο, δήλωσε αργότερα ο πρωθυπουργός. Συνέχισε να συμπεριφέρεται κανονικά, ώστε να μην καταλάβουν κάτι οι Ιρανοί.
Εν τω μεταξύ, ισραηλινοί αξιωματούχοι διέρρεαν στα μέσα ενημέρωσης αναφορές σχετικά με μια ρήξη ανάμεσα στον Νετανιάχου και τον πρόεδρο Τραμπ σχετικά με το αν θα πραγματοποιηθεί επίθεση. Οι διαρροές περιλάμβαναν λεπτομέρειες μιας τηλεφωνικής συνομιλίας μεταξύ του Νετανιάχου και του Τραμπ τέσσερις ημέρες πριν από την έναρξη της επιχείρησης, στην οποία ο Τραμπ είπε στον Ισραηλινό ηγέτη ότι ήθελε να δοθεί χρόνος στην διπλωματία πριν στραφεί σε στρατιωτικές επιλογές.
Την ημέρα των επιθέσεων, ο Τραμπ δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι οι ΗΠΑ και το Ιράν ήταν «αρκετά κοντά σε συμφωνία» και ότι δεν ήθελε οι Ισραηλινοί να «μπουν μέσα».
Ισραηλινοί αξιωματούχοι δήλωσαν επίσης στους δημοσιογράφους ότι επίκειται επίθεση, αλλά θα περίμεναν να δουν το τελικό αποτέλεσμα του έκτου γύρου των πυρηνικών συνομιλιών μεταξύ Ουάσινγκτον και Τεχεράνης που είχε προγραμματιστεί για την Κυριακή.
Στην πραγματικότητα, οι στρατηγοί έκαναν ήδη τις προετοιμασίες της τελευταίας στιγμής για την επίθεση.
Το κλειδί για την εξαπάτηση, δήλωσε αξιωματούχος των υπηρεσιών ασφαλείας που γνώριζε τον σχεδιασμό της επιχείρησης, ήταν η ιδέα που μπήκε στο μυαλό των Ιρανών ότι το Ισραήλ δεν θα χτυπούσε χωρίς την έγκριση και τη συμμετοχή των ΗΠΑ. Όσο οι ΗΠΑ δεν κινητοποιούσαν τις δυνάμεις τους και συμμετείχαν σε διαπραγματεύσεις, το Ισραήλ μπορούσε να απειλήσει με επίθεση και να κινητοποιήσει ακόμη και τα στρατεύματά του μπροστά στα μάτια των Ιρανών χωρίς να απωλέσει το στοιχείο του αιφνιδιασμού.
Μάλιστα, την ώρα που τα ισραηλινά αεροσκάφη απογειώνονταν, ο Τραμπ έγραψε στο Truth Social: «Παραμένουμε προσηλωμένοι σε μια διπλωματική λύση στο πυρηνικό ζήτημα του Ιράν»!
Καταδικασμένη συγκέντρωση
Ένα από τα σημεία κλειδιά του τελικού σχεδίου ήταν να εξουδετερωθεί η ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων του Ιράν με τη μία – αυτό ονομάστηκε Κόκκινος Γάμος. Η κίνηση αυτή θα απέτρεπε κάθε άμεσο αντίποινο, ενώ θα κέρδιζε χρόνο για τα ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη να βγάλουν εκτός τους ιρανικούς εκτοξευτές πυραύλων, περιορίζοντας έτσι την αναπόφευκτη αντίδραση του Ιράν.
Καθώς τα ισραηλινά αεροσκάφη πλησίαζαν, ωστόσο, παρουσιάστηκε ένα πρόβλημα. Η ηγεσία της ιρανικής πολεμικής αεροπορίας κινητοποιήθηκε ξαφνικά.
Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι στο καταφύγιό τους άρχισαν να ιδρώνουν. Ήταν πιθανό το όλο σχέδιο να οδηγείται σε αποτυχία και οι Ιρανοί να τους είχαν καταλάβει.
Αλλά προς έκπληξη της ισραηλινής ανώτατης διοίκησης, αντί να διασκορπιστούν, οι ανώτατη διοίκηση της ιρανικής πολεμικής αεροπορίας συγκεντρώθηκε σε ένα μέρος σφραγίζοντας έτσι τη μοίρα τους. Οι ισραηλινοί πύραυλοι εκτοξεύθηκαν.
Οι εκρήξεις διέλυσαν επίσης τα σπίτια των επιστημόνων, σκοτώνοντας εννέα σε σχεδόν ταυτόχρονες επιθέσεις για να τους εμποδίσουν να κρυφτούν. Παρά τις μικρές πιθανότητες, η Επιχείρηση Νάρνια φάνηκε να πετυχαίνει.
Οι πύραυλοι έπληξαν στη συνέχεια σταθμούς ραντάρ, αντιαεροπορικές συστοιχίες και ιρανικούς πυραύλους εδάφους-εδάφους. Σύντομα οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες ήταν σε θέση να επιβεβαιώσουν ότι οι στόχοι των οποίων τα ονόματα είχαν μπει στην λίστα τον Νοέμβριο είχαν σχεδόν όλοι σκοτωθεί.
Σε περίπου τέσσερις ώρες, το «άνοιγμα» της επιχείρησης είχε ολοκληρωθεί.
Τις επόμενες ημέρες, ισραηλινά αεροσκάφη έπληξαν ιρανικές εγκαταστάσεις πυρηνικών και παραγωγής και εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων, ενώ κυνήγησαν επίσης Ιρανούς στρατιωτικούς διοικητές και πυρηνικούς επιστήμονες. Την Τρίτη κηρύχθηκε κατάπαυση του πυρός.