Tο ΝΑΤΟ δεν αντιμετωπίζει την είσοδο ρωσικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στον πολωνικό εναέριο χώρο ως επίθεση, δήλωνε συμμαχική πηγή το πρωί της Τετάρτης στο πρακτορείο Reuters.
Εάν όντως αντιμετώπιζε το εν λόγω περιστατικό ως επίθεση κατά μέλους της Συμμαχίας, τότε θα έπρεπε να αντιδράσει «συλλογικά», με γνώμονα το Αρθρο 5, κάνοντας χρήση ακόμη και «ενόπλου βίας» ενάντια στη Ρωσία «προς αποκατάστασιν και διατήρησιν της ασφαλείας της περιοχής του Βορείου Ατλαντικού».
Σύμφωνα με το Αρθρο 5, «τα Συμβαλλόμενα Μέρη συμφωνούν ότι ένοπλος επίθεσις εναντίον ενός ή πλειόνων εξ αυτών εν Ευρώπη ή Βορείω Αμερική θέλει θεωρηθεί επίθεσις εναντίον απάντων […] και, συνεπώς, συμφωνούν ότι, εν περιπτώσει τοιαύτης ενόπλου επιθέσεως, έκαστον εξ αυτών […] θα συνδράμη τα υφιστάμενα την επίθεσιν εν ή πλείονα Μέρη δια της αμέσου λήψεως, τόσον ατομικώς όσον και από συμφώνου μετά των ετέρων Μερών, των μέτρων άτινα θεωρεί αναγκαία περιλαμβανομένης της χρήσεως ενόπλου βίας προς αποκατάστασιν και διατήρησιν της ασφαλείας της περιοχής του Βορείου Ατλαντικού».
Η πολωνική ηγεσία, από την πλευρά της, μίλησε για «πράξη επιθετικότητας που συνιστά πραγματική απειλή για την ασφάλεια των Πολωνών πολιτών», ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είδε «άλλο ένα βήμα κλιμάκωσης εκ μέρους της Ρωσίας», που θέτει όμως «ένα εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο για την Ευρώπη».
Η πρώτη φορά
Σε κάθε περίπτωση, ήταν η πρώτη φορά που ρωσικά drones καταρρίφθηκαν πάνω από την Πολωνία, αλλά και ευρύτερα η πρώτη φορά που ρωσικά drones καταρρίπτονται πάνω από χώρα του ΝΑΤΟ. «Αυτή είναι η πρώτη φορά που ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη καταρρίπτονται πάνω από το έδαφος χώρας του ΝΑΤΟ. Ολοι οι σύμμαχοί μας λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη την κατάσταση», δήλωσε ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ.
«Είτε έγινε σκόπιμα είτε όχι, ήταν κάτι το απολύτως απερίσκεπτο και επικίνδυνο», δήλωσε από την πλευρά του ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, αφήνοντας όμως έτσι ανοιχτό ένα παραθυράκι αμφιβολίας γύρω από τη «σκοπιμότητα» της συγκεκριμένης ρωσικής πρόκλησης, το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε μερική αποκλιμάκωση της έντασης τις προσεχείς ημέρες.
Μόλις λίγες ώρες νωρίτερα ωστόσο, περίπου 6.000 χλμ. νοτιότερα, ισραηλινά μαχητικά είχαν εξαπολύσει «χειρουργικό» πλήγμα με πυραύλους στην καρδιά της πρωτεύουσας του Κατάρ, βάζοντας στο στόχαστρο ηγετικά στελέχη της Χαμάς, γεγονός επίσης πρωτοφανές.
Η ισραηλινή επιχείρηση, την οποία πήρε πάνω του ο Νετανιάχου αναλαμβάνοντας «πλήρως την ευθύνη», ήρθε σε μια «οριακή» χρονική στιγμή, ενώ οι Αμερικανοί είχαν μόλις ρίξει στο τραπέζι ένα νέο πλάνο εκεχειρίας με αποδέκτη τη Χαμάς και το βλέμμα στραμμένο στη Γάζα. Το ότι το Κατάρ, το οποίο λειτουργούσε τα τελευταία χρόνια ως διαμεσολαβητής στις διαπραγματεύσεις για την επιδιωκόμενη εκεχειρία στη Γάζα, φιλοξενούσε υψηλόβαθμα στελέχη της Χαμάς τα οποία συμμετείχαν στις εν λόγω διαπραγματεύσεις ήταν γνωστό τοις πάσι. Γιατί επιχείρησαν να χτυπήσουν εκεί τώρα οι Ισραηλινοί, για πρώτη φορά;
Οι πιθανές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα πολλές, κι όχι απαραιτήτως αλληλοαναιρούμενες:
•για να τορπιλίσουν την τελευταία ελπίδα εκεχειρίας την ώρα που ετοιμάζουν μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση στην πόλη της Γάζας
•να τελειώνουν με τη Χαμάς αφανίζοντας ό,τι είχε απομείνει από την ηγετική της ομάδα
•να στείλουν ένα μήνυμα ευρύτερα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και ενόψει της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, ότι τα δεδομένα πλέον αλλάζουν…
Το Κατάρ ήταν -ως γνωστόν- επί σειρά ετών ένας από τους βασικούς χρηματοδότες της Χαμάς, εάν όχι ο βασικότερος μεταξύ αυτών, με την «ανοχή» όμως του Ισραήλ το οποίο γνώριζε πολύ καλά τι συμβαίνει. Το Κατάρ ήταν όμως, παράλληλα, κι ένας από τους σημαντικότερους συμμάχους των ΗΠΑ, αφού εκεί βρίσκεται η αεροπορική βάση Al Udeid: η μεγαλύτερη αμερικανική βάση στη Μέση Ανατολή η οποία παράλληλα λειτουργεί και ως αρχηγείο της U.S. Central Command φιλοξενώντας περί τους 10.000 Αμερικανούς στρατιώτες, μια βάση που είχε διαδραματίσει κομβικό ρόλο στις αμερικανικές επιχειρήσεις κατά των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.
Οι Ισραηλινοί ισχυρίζονται, από την πλευρά τους, ότι είχαν ενημερώσει τις ΗΠΑ πριν από το χτύπημα. Οι Αμερικανοί ωστόσο στον αντίποδα αφήνουν να εννοηθεί ότι θα έπρεπε να είχαν ενημερωθεί νωρίτερα, κι όχι την τελευταία στιγμή.
Σύμφωνα με την εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου Κάρολαϊν Λίβιτ, οι Ισραηλινοί ενημέρωσαν το αμερικανικό Πεντάγωνο («υπουργείο Πολέμου» πια, με απόφαση Τραμπ), το οποίο εν συνεχεία ενημέρωσε τον Λευκό Οίκο, ο οποίος ακολούθως έστειλε τον Στιβ Γουίτκοφ να πάρει τηλέφωνο τους Καταριανούς, όμως οι Καταριανοί διαμαρτύρονται υποστηρίζοντας ότι είχαν ήδη αρχίσει οι εκρήξεις όταν έλαβαν το επίμαχο τηλεφώνημα.
Ο «δυσαρεστημένος» Τραμπ
Εκ των υστέρων, ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε «πολύ δυσαρεστημένος». Το γραφείο του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου είχε σπεύσει, εν τω μεταξύ, να εκδώσει ανακοίνωση με την οποία αναλάμβανε «πλήρως την ευθύνη» για την επίθεση την Τρίτης, υπογραμμίζοντας ότι το Ισραήλ «έδρασε μόνο» και κατά τρόπο «ανεξάρτητο». Η ισραηλινή επιχείρηση είχε όμως, εν τω μεταξύ, φέρει τον ίδιο τον Τραμπ σε «ιδιαίτερα άβολη θέση», όπως θα παραδεχόταν δημόσια η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου. Ειρήσθω εν παρόδω, υπενθυμίζεται ότι ο Τραμπ είχε πραγματοποιήσει περιοδεία μόλις τον περασμένο Μάιο σε Κατάρ, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κυνηγώντας ντιλ ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων…
Διαχείριση κρίσεων
Αν και πρωτοφανή, τα προαναφερθέντα περιστατικά σε Πολωνία και Κατάρ θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να ιδωθούν -με όρους διαχείρισης κρίσεων- ως κάτι το «μεμονωμένο» και να υποβαθμιστούν ως «λήξαντα». Η Μόσχα παρουσιάστηκε το μεσημέρι της Τετάρτης, για παράδειγμα, να αρνείται κάθε ευθύνη, καλώντας τους Πολωνούς να αποδείξουν ότι τα drones που κατερρίφθησαν ήταν όντως ρωσικά. Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα δε, υποστήριξε ότι τα εν λόγω μη επανδρωμένα αεροσκάφη δεν προήλθαν από τη Ρωσία αλλά από την Ουκρανία, επιχειρώντας έτσι να προκαλέσει σύγχυση εντός του δυτικού στρατοπέδου.
Εν τω μεταξύ, ο ίδιος ο Τραμπ είχε καλέσει τον εμίρη του Κατάρ, σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι, τον οποίο διαβεβαίωσε ότι δεν πρόκειται να επαναληφθεί τέτοιο χτύπημα εντός των καταριανών συνόρων, σε μια προφανή προσπάθεια να εκτονώσει την ένταση. Ο μόνιμος αντιπρόσωπος του Ισραήλ στα Ηνωμένα Εθνη πρεσβευτής Ντάνι Ντανόν έσπευσε, από την πλευρά του, να διευκρινίσει ότι το χτύπημα στην Ντόχα «δεν ήταν μια επίθεση εναντίον του Κατάρ, αλλά εναντίον της Χαμάς». Ο ίδιος ωστόσο είπε εμμέσως πλην σαφώς και κάτι άλλο: ότι το συμφέρον των ΗΠΑ δεν ταυτίζεται πάντοτε με ό,τι θεωρεί συμφέρον το Ισραήλ.
Κάποιοι στην Ευρώπη μπορεί, με καθησυχαστική διάθεση, να επιχειρήσουν να υποβαθμίσουν τα ρωσικά drones στην Πολωνία ως «προϊόν αποπροσανατολισμού» λόγω γεωγραφικής εγγύτητας, αφού η Πολωνία γειτνιάζει με την εμπόλεμη Ουκρανία.
Οταν τα πρωτοφανή ξεπερνιούνται από νέα πρωτοφανή
Τόσο η Πολωνία ωστόσο όσο και το Κατάρ είχαν δεχθεί «πυρά» και σε άλλες περιπτώσεις στο πρόσφατο παρελθόν: η Πολωνία τα θραύσματα ενός ρωσικού πυραύλου που προοριζόταν για την Ουκρανία τον Νοέμβριο του 2022, το δε Κατάρ τα -σε μεγάλο βαθμό «χορογραφημένα» και ως εκ τούτου ελεγχόμενα- πυρά των Ιρανών κατά της αμερικανικής βάσης Al Udeid τον Ιούνιο του 2025. Ολα τα προαναφερθέντα ήταν πρωτοφανή όταν συνέβησαν, όμως πλέον θεωρούνται «ήσσονος σημασίας» μπροστά στα νεότερα πρωτοφανή περιστατικά των τελευταίων 24ώρων.
Τα Αρθρα 4… και 5
Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ προειδοποίησε ότι η Ευρώπη «βρίσκεται πιο κοντά στον πόλεμο από ό,τι κάθε άλλη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο». Στο ίδιο πλαίσιο, ανακοίνωσε ότι η Βαρσοβία πρόκειται να ενεργοποιήσει το νατοϊκό Αρθρο 4. Σύμφωνα με αυτό: «Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θέλουσι συσκέπτεσθαι από κοινού οσάκις κατά την γνώμην οιουδήποτε εξ αυτών απειλείται η εδαφική ακεραιότης ή πολιτική ανεξαρτησία ή ασφάλεια ενός οιουδήποτε των Μερών».
Εάν εχθές η νατοϊκή Δύση ήταν ακόμη μακριά από το Αρθρο 5, σήμερα έχει έρθει πια ένα βήμα πιο κοντά σε αυτό, την ώρα που όλοι οι μεγάλοι παίκτες της διεθνούς σκακιέρας ετοιμάζονται να μεταβούν στη Νέα Υόρκη για τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Σημειώνεται δε ότι όπως το Κατάρ ήταν/είναι η μεγαλύτερη βάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, έτσι και η Πολωνία είναι η μεγαλύτερη νατοϊκή δύναμη στην ανατολική πτέρυγα της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
3+1 δεδομένα
Μέσα από το υψηλής έντασης πεδίο των τελευταίων εξελίξεων, αναδύεται πια ένα νέο πλέγμα από δεδομένα:
•Ο Ντόναλντ Τραμπ δείχνει «αδύναμος» καθώς παρουσιάζεται να παρακολουθεί τις εξελίξεις ως «παρατηρητής», δηλώνοντας «απογοητευμένος» από τις κινήσεις ηγετών στους οποίους όμως ο ίδιος έχει επενδύσει διπλωματικό και επικοινωνιακό κεφάλαιο, είτε μιλάμε για τον Νετανιάχου είτε για τον Πούτιν, είτε ακόμη και για τον Βορειοκορεάτη Κιμ Γιονγκ Ουν. Εάν ο στόχος του ήταν η ειρήνευση σε Ουκρανία και Γάζα (και το συνακόλουθο Νόμπελ Ειρήνης), αυτός ο στόχος δείχνει πια να απομακρύνεται, αφού η βεντάλια της έντασης -αντί να κλείνει- απλώνεται σε Πολωνία και Κατάρ. Εάν ο έτερος στόχος του ήταν η επέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ μέσα από τη συμπερίληψη κι άλλων χωρών, και αυτός ο στόχος δείχνει πια να απομακρύνεται, αφού η Σαουδική Αραβία έσπευσε αυτήν την εβδομάδα να στηρίξει την Ντόχα ενάντια στο Ισραήλ.
•Ρωσία και Ισραήλ, από διαφορετικές αφετηρίες και με διαφορετικές στοχεύσεις, συνεχίζουν να δοκιμάζουν τα όρια της μεταψυχροπολεμικής -βασισμένης σε κανόνες- διεθνούς τάξης πραγμάτων, πιέζοντας τις κόκκινες γραμμές δυνάμεων τις οποίες αντιμετωπίζουν ως ανταγωνιστικές, είτε μιλάμε για τη νατοϊκή Πολωνία από τη μία πλευρά είτε για το (σημαντικό για τις ΗΠΑ) Κατάρ από την άλλη.
•Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο αναδιάταξης ωστόσο των διεθνών (αν)ισορροπιών, καθώς η σκληρή αναθεωρητική ισχύς επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο ως παράγοντας δημιουργίας τετελεσμένων, παίρνουν παράλληλα «θάρρος» κι άλλες δυνάμεις, όπως για παράδειγμα η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που δεν το έχουν κρύψει πως θα ήθελαν να καταστούν ηγεμονικές στη γειτονιά τους.
•Κι όλα αυτά… την ώρα που οι δυτικοί και οι σύμμαχοί τους κλονίζονται εκ των έσω, άλλοι εξ αυτών λόγω κυβερνητικών κρίσεων (Γαλλία, Ιαπωνία) και άλλοι εν μέσω αλλεπάλληλων μεταστροφών (βλ. ΗΠΑ επί Τραμπ).
Πηγή: kathimerini.gr