Η Ρωσία, εγκλωβισμένη στον πόλεμο της Ουκρανίας, μεταφέρει τη σύγκρουση στην «πίσω αυλή» της, εξαπολύοντας εκστρατεία παραπληροφόρησης και αποσταθεροποίησης σε Κεντρική Ασία και Νότιο Καύκασο. Από το Καζακστάν και την Αρμενία έως τη Μολδαβία, το Κρεμλίνο επιχειρεί να ανακτήσει επιρροή χωρίς στρατιωτικές επιθέσεις, ενώ οι ΗΠΑ σπεύδουν να ενισχύσουν την παρουσία τους για να αποτρέψουν νέα ρωσικά προγεφυρώματα.
Οι συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ από ρωσικά αεροσκάφη έχουν αναζωπυρώσει τους φόβους για μια επικίνδυνη κλιμάκωση πέρα από την Ουκρανία, με την ΕΕ να κατηγορεί τη Μόσχα ότι «παίζει με τον πόλεμο». Ωστόσο, την ώρα που η προσοχή στρέφεται στη Βαλτική, η Ρωσία διευρύνει τον υβριδικό πόλεμο στη γειτονιά της, την Κεντρική Ασία και τον Νότιο Καύκασο.
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η Φινλανδία έσπευσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η Μολδαβία προετοιμάστηκε για υβριδικές επιθέσεις και η Πολωνία θωράκισε τα ανατολικά της σύνορα. Κι αν όλα αυτά είχαν τη λογική τους, η κατάληψη και η διατήρηση εδαφών αποδείχθηκαν πολύ πιο δαπανηρές και περίπλοκες απ’ ό,τι υπολόγιζε το Κρεμλίνο. Ανήμπορη να επαναλάβει τις εισβολές τύπου Ουκρανίας όσο διεξάγει έναν πόλεμο φθοράς μεγάλης κλίμακας, η Ρωσία επιστρέφει στα γνώριμα μέσα της: εκστρατείες επιρροής, παραπληροφόρηση, αποσταθεροποίηση και μυστικές επιχειρήσεις.
Η Μολδαβία παραμένει το κύριο πεδίο πειραματισμού, με εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ να έχουν δαπανηθεί για παρεμβάσεις στο πολιτικό σύστημα, ενώ εκλογικές παρεμβάσεις έχουν καταγραφεί και σε Τσεχία και Ρουμανία. Πλέον, την ίδια τακτική φαίνεται να ακολουθεί και στο Καζακστάν και την Αρμενία, δύο χώρες που απομακρύνονται σταδιακά από τη ρωσική επιρροή και βρίσκονται ψηλά στη λίστα ανησυχιών του Κρεμλίνου.
Ρωσικό σχέδιο αποσταθεροποίησης σε Καζακστάν και Αρμενία
Μια απόρρητη έκθεση του 2024 που παραδόθηκε σε ανώτερους Ρώσους αξιωματούχους από τον πρωθυπουργό Μιχαήλ Μισούστιν προειδοποιεί ότι η Ρωσία χάνει επιρροή στην Κεντρική Ασία και τον Νότιο Καύκασο, περιοχές που αποκτούν γεωπολιτική και οικονομική σημασία για τις ΗΠΑ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που εξαρτώνται κατά 70% από την Κίνα για εισαγωγές σπάνιων γαιών, απαραίτητων για smartphones, ηλεκτρικά οχήματα και προηγμένα όπλα, αναζητούν νέες πηγές προμήθειας, καθώς το Πεκίνο περιορίζει τις εξαγωγές εν μέσω εμπορικών εντάσεων. Η Κεντρική Ασία διαθέτει τεράστια αποθέματα, με το Καζακστάν να κατέχει πιθανώς τα τρίτα μεγαλύτερα παγκοσμίως, ενώ η περιοχή μαζί με τον Νότιο Καύκασο αποτελούν τον πυρήνα του “Μεσαίου Διαδρόμου”, της εμπορικής οδού που συνδέει την Ασία με την Ευρώπη παρακάμπτοντας Ρωσία και Ιράν.
Μέσα σε αυτούς τους γεωπολιτικούς μετασχηματισμούς, η Μόσχα έχει εντείνει τις προσπάθειες αποσταθεροποίησης. Στο Καζακστάν, Ρώσοι πράκτορες έχουν προσπαθήσει να υποκινήσουν αναταραχή στο βόρειο τμήμα της χώρας, όπου κατοικούν κυρίως Ρώσοι, ενώ στην Αρμενία οι αρχές συνέλαβαν φιλορώσο επιχειρηματία για συνωμοσία πραξικοπήματος. Παράλληλα, η Αρμενική Εκκλησία, την οποία αντικαθεστωτικοί ιερείς κατηγορούν για δεσμούς με ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, στρέφεται πλέον εναντίον της κυβέρνησης.
Το σχέδιο αυτό αντιγράφει το ουκρανικό μοντέλο του Κρεμλίνου: ενίσχυση ρωσόφωνων μειονοτήτων, χρηματοδότηση φιλορώσων ολιγαρχών όπως ο Βίκτορ Μεντβεντσούκ, και στρατολόγηση ενός παρακλαδιού της τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μια τακτική που ο Ουκρανός δημοσιογράφος Ολεξίι Πλατόνοφ έχει αποκαλέσει «οι πράκτορες του Κρεμλίνου με ράσα».
Αδύναμος κρίκος το Καζακστάν
Το Καζακστάν θεωρείται πλέον ο πιο ευάλωτος κρίκος της Κεντρικής Ασίας απέναντι στη ρωσική επιρροή. Η χώρα μοιράζεται τη μεγαλύτερη χερσαία μεθόριο με τη Ρωσία και φιλοξενεί τη μεγαλύτερη ρωσική διασπορά μετά την Ουκρανία. Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν αμφισβητήσει την εδαφική του ακεραιότητα, ενώ ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι το Καζακστάν «ποτέ δεν είχε κρατική υπόσταση», ρητορική που θυμίζει την προσάρτηση της Κριμαίας και την εισβολή στο Ντονμπάς.
Διαρροή εγγράφων που δημοσίευσε το Radio Free Europe/Radio Liberty αποκαλύπτει ρωσικά σχέδια προπαγάνδας, διείσδυσης στις ελίτ και χειραγώγησης της κοινής γνώμης στο Καζακστάν μέσω think tanks και φιλορωσικών μέσων. Το Καζακστάν γνωρίζει ότι ο στρατός του είναι πιο αδύναμος από αυτόν της Ουκρανίας και ότι τα σύνορά του, μήκους 4.700 μιλίων, είναι σε μεγάλο βαθμό ανυπεράσπιστα. Ο Πούτιν πιθανότατα δεν θα επιτεθεί όσο βρίσκεται σε τέλμα στην Ουκρανία, αλλά μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος. Το Καζακστάν γνωρίζει ότι δεν μπορεί να αντέξει στρατιωτική σύγκρουση, γι’ αυτό επιδιώκει να αυξήσει το πολιτικό και οικονομικό κόστος της ρωσικής επιθετικότητας μέσω στενότερων δεσμών με την Κίνα, την Τουρκία, την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ.
Αν οι αμερικανικές εταιρείες και θέσεις εργασίας διακυβεύονταν ορατά, το κόστος της ρωσικής ανάμειξης θα ήταν πολύ πιο υψηλό και ριψοκίνδυνο. Η Ουάσινγκτον μπορεί να εδραιώσει τα δυτικά συμφέροντα στο Καζακστάν με αποκλειστικές συμφωνίες για σπάνιες γαίες και ενέργεια, ειδικά στα βόρεια της χώρας.
Παράλληλα, οι ΗΠΑ προωθούν επενδύσεις και τεχνολογική συνεργασία με την Αρμενία, με στόχο να ενισχύσουν τη σταθερότητα πριν τις εκλογές του 2026, ενώ επιδιώκουν πιο στενούς δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν μέσω άρσης του Section 907 του Freedom Support Act που περιορίζει τη βοήθεια προς το Μπακού.
Η ειρηνευτική συμφωνία του 2025 μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, που υπεγράφη στον Λευκό Οίκο υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, έχει περαιτέρω αποδυναμώσει τη ρωσική επιρροή στον Καύκασο. Για τη Μόσχα, η παρεμπόδιση αυτής της διαδικασίας είναι κρίσιμη για να ανακτήσει έλεγχο στον “μεσαίου Διαδρόμου”, ιδιαίτερα καθώς η Γεωργία δείχνει σημάδια επαναπροσέγγισης με τη Ρωσία.
Φόβοι για ρωσική παρέμβαση στις εκλογές της Αρμενίας
Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν παραμένει ο δημοφιλέστερος πολιτικός της χώρας, ωστόσο οι δημοσκοπήσεις τον δείχνουν κολλημένο στο 17% ενόψει των εκλογών του επόμενου έτους και η Ρωσία ενδέχεται να επιχειρήσει την ανατροπή του.
Η Μόσχα υποδαυλίζει τον αρμενικό εθνικισμό και τη δυσαρέσκεια απέναντι στην κυβέρνηση, μέσω κρατικά χρηματοδοτούμενων μέσων όπως το Sputnik Armenia, ενώ η ρητορική αυτή αναπαράγεται άθελά τους και από ομάδες της διασποράς που αντιτίθενται στη συμφιλίωση με το Αζερμπαϊτζάν.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αποδυναμώσει δραματικά την επιρροή της Ρωσίας στον μετασοβιετικό χώρο, αλλά αυτή η ρευστή περίοδος δεν θα διαρκέσει. Το Κρεμλίνο μπορεί να αποσταθεροποιήσει γειτονικά κράτη χωρίς στρατιωτική εμπλοκή, μέσα από παραπληροφόρηση, οικονομική πίεση και δίκτυα επιρροής.
Η ενεργή εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών, οικονομική, διπλωματική και τεχνολογική, είναι καθοριστική για να θωρακιστούν οι χώρες αυτές απέναντι στη ρωσική επιρροή και να προστατευθούν τα αμερικανικά στρατηγικά συμφέροντα. Αναλυτές προειδοποιούν ότι, αν η Ουάσινγκτον περιμένει να κινηθεί η Μόσχα, θα είναι ήδη πολύ αργά.
Πηγή: The Washington Post - skai.gr