Σε μια κλειστή αίθουσα ξενοδοχείου στην Τζέντα, στις 11 Μαρτίου, γράφτηκε –σύμφωνα με αποκαλύψεις των New York Times– ένα από τα πιο κρίσιμα κεφάλαια του παρασκηνίου γύρω από την αναζήτηση διεξόδου στον πόλεμο της Ουκρανίας. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο άνοιξε τη συνάντηση απλώνοντας στο τραπέζι έναν μεγάλο στρατιωτικό χάρτη, πάνω στον οποίο ήταν χαραγμένη η γραμμή επαφής που εδώ και τρία χρόνια χωρίζει τις ουκρανικές από τις ρωσοκρατούμενες περιοχές.
Το ερώτημα προς την ουκρανική αντιπροσωπεία ήταν ευθύ και αμείλικτο: ποιες είναι οι αδιαπραγμάτευτες «κόκκινες γραμμές» για την επιβίωση της χώρας. Η απάντηση ήρθε γρήγορα και αιφνιδιαστικά, με το Κίεβο να αποδέχεται την πρόταση του Ντόναλντ Τραμπ για άμεση και καθολική κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών, σηματοδοτώντας μια αλλαγή κλίματος.
Καθώς η συζήτηση προχωρούσε, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Μάικ Γουόλτς παρέδωσε έναν μπλε μαρκαδόρο στον Ουκρανό υπουργό Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ και τον κάλεσε να «σχεδιάσει». Ο Ουμέροφ χάραξε τη γραμμή των συνόρων με Ρωσία και Λευκορωσία και ακολούθησε το μέτωπο που διατρέχει τις περιφέρειες Χάρκοβο, Λουγκάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα, αποτυπώνοντας επί του χάρτη το σκληρό δίλημμα της ουκρανικής πλευράς.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο στην Ευρώπη, τον οποίο ο Ουμέροφ κύκλωσε προειδοποιώντας για τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος λόγω πλημμελούς συντήρησης από τις ρωσικές δυνάμεις κατοχής. Στο ίδιο πλαίσιο, υπέδειξε τη στρατηγικής σημασίας λωρίδα της Κινμπούρν, εξηγώντας ότι η ανάκτησή της θα άνοιγε εκ νέου ασφαλή θαλάσσια πρόσβαση προς τα ουκρανικά ναυπηγεία του Μικολάιβ.
Για τρία χρόνια, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι διακήρυσσε ότι η Ουκρανία δεν θα σταματήσει αν δεν ανακτηθεί κάθε χαμένο έδαφος. Στην Τζέντα, όμως, καταγράφηκε –κατά τους Αμερικανούς αξιωματούχους– μια ιστορική στροφή: για πρώτη φορά, μέσω των εκπροσώπων του, το Κίεβο άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να αποδεχθεί την απώλεια έως και του 20% της επικράτειάς του ως τίμημα για την ειρήνη.
Στην αμερικανική αποστολή η κίνηση ερμηνεύτηκε ως σημάδι ότι «οι Ουκρανοί μπήκαν στο πνεύμα των συνομιλιών». Λίγο αργότερα, ο Τραμπ έδωσε εντολή να επανεκκινήσει η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια, ενώ τέθηκαν τα βασικά σημεία ενός υπό διαμόρφωση πλαισίου: εδαφικές παραχωρήσεις κατά μήκος της γραμμής επαφής, άνοιγμα του δρόμου για ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ αλλά αποκλεισμός της από το ΝΑΤΟ, διεθνής ή αμερικανική διαχείριση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια και αίτημα προς τη Μόσχα για επιστροφή της Κινμπούρν.
Το μεγαλύτερο αγκάθι παρέμεινε η Κριμαία. Για την ομάδα Τραμπ, η αποδοχή της ρωσικής κυριαρχίας θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό δέλεαρ για τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Για το Κίεβο, όμως, ήταν το πιο επώδυνο ζήτημα. Η απλή αναφορά του προκάλεσε έντονη αντίδραση από τον Ουμέροφ, ο οποίος, επικαλούμενος και την προσωπική του ιστορία ως Τατάρος της Κριμαίας, υπογράμμισε ότι η χερσόνησος είναι και παραμένει ουκρανική.
Ο Ρούμπιο επιχείρησε να κατευνάσει τις εντάσεις, διευκρινίζοντας ότι οι ΗΠΑ δεν θα απαιτούσαν από την Ουκρανία ή τους Ευρωπαίους να αναγνωρίσουν επίσημα τη ρωσική προσάρτηση. Το κρίσιμο ερώτημα ήταν αν το θέμα της Κριμαίας θα οδηγούσε σε κατάρρευση των συνομιλιών. Η απάντηση του Κιέβου ήταν αρνητική.
Στο ίδιο διάστημα, ο Τραμπ περιόρισε τον ρόλο του Κιθ Κέλογκ, διορίζοντάς τον «Ειδικό Απεσταλμένο για την Ουκρανία», με τον ίδιο να παραπέμπει στο προηγούμενο της μεταπολεμικής Γερμανίας, που έζησε δεκαετίες διχοτόμησης πριν την επανένωση. Το μήνυμα προς τους Ουκρανούς στο τέλος ήταν σαφές: η πρωτοβουλία περνά πλέον στη Ρωσία. Και αν η Μόσχα αρνηθεί; «Τότε», όπως φέρεται να έκλεισε τη συζήτηση ο Ρούμπιο, «θα έχει πρόβλημα με τον Ντόναλντ Τραμπ».