Παρά το κλίμα προσέγγισης που προβάλλεται δημοσίως τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στην Άγκυρα και το Κάιρο, με ανταλλαγές υψηλού επιπέδου επισκέψεων και κινήσεις «εξομάλυνσης», Τουρκία και Αίγυπτος εξακολουθούν να βρίσκονται σε βαθιά αντιπαράθεση για το μέλλον της Λιβύης, αναφέρει το δημοσίευμα του nordicmonitor.
Η ανοιχτή αυτή ρωγμή επανήλθε στο προσκήνιο πρόσφατα, όταν η Αίγυπτος προχώρησε σε δυναμική διπλωματική αντεπίθεση στα Ηνωμένα Έθνη, αναδεικνύοντας πως το λιβυκό ζήτημα παραμένει κεντρικός άξονας μιας επίμονης και στρατηγικά κρίσιμης έντασης μεταξύ δύο ισχυρών παικτών της Ανατολικής Μεσογείου.
Στην πιο πρόσφατη επίσημη κατάθεσή της, που κυκλοφόρησε στις 16 Σεπτεμβρίου 2025, η Αίγυπτος διατυπώνει την αυστηρότερη έως σήμερα απόρριψη των νέων λιβυκών διεκδικήσεων για την επέκταση της υφαλοκρηπίδας και τον καθορισμό θαλάσσιων ορίων. Σύμφωνα με το Κάιρο, οι χάρτες και οι συντεταγμένες που υπέβαλε η Λιβύη τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2025 δεν περιορίζονται στη χάραξη νέων θαλάσσιων ζωνών, αλλά εισέρχονται ευθέως σε αιγυπτιακά ύδατα, θίγοντας την αιγυπτιακή αιγιαλίτιδα ζώνη, τη συνορεύουσα ζώνη, την ΑΟΖ και τμήματα της υφαλοκρηπίδας της.
Η αιγυπτιακή ρηματική διακοίνωση υποστηρίζει ότι τα εξωτερικά όρια της λιβυκής υφαλοκρηπίδας επικαλύπτονται με τα δυτικά θαλάσσια σύνορα της Αιγύπτου, ενώ το ανατολικό όριο που δηλώνει η Λιβύη βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός περιοχών αιγυπτιακής δικαιοδοσίας. Κατά την άποψη του Καΐρου, πρόκειται ουσιαστικά για απόπειρα μονομερούς αναδιαμόρφωσης του θαλάσσιου χάρτη της Μεσογείου εις βάρος του.
Η λιβυκή κατάθεση στον ΟΗΕ, στις 27 Μαΐου 2025, περιλαμβάνει την επίσημη δήλωση των εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας της στη Μεσόγειο, συνοδευόμενη από χάρτη και αναλυτικό κατάλογο συντεταγμένων. Η Τρίπολη υποστηρίζει ότι τα όρια αυτά, βασισμένα στο μνημόνιο θαλάσσιας οριοθέτησης που υπέγραψε με την Τουρκία το 2019, συνιστούν δίκαιη λύση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και διακηρύσσει ρητά ότι ούτε η Ελλάδα ούτε η Αίγυπτος διαθέτουν κυριαρχικά δικαιώματα στις περιοχές που οριοθετούνται μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας.
Παράλληλα, η Λιβύη απορρίπτει ως νομικά άκυρη τη συμφωνία ΑΟΖ Ελλάδας–Αιγύπτου του 2020 και κατηγορεί τις δύο χώρες ότι χορηγούν άδειες έρευνας υδρογονανθράκων σε περιοχές που η ίδια θεωρεί λιβυκές. Υποστηρίζει ότι οι ελληνικές έρευνες νότια της Κρήτης, οι οποίες ξεκίνησαν το 2022, παραβιάζουν τα κυριαρχικά της δικαιώματα και αγνοούν καθιερωμένους κανόνες του διεθνούς ναυτικού δικαίου. Επιπλέον, κάνει λόγο για επικάλυψη της λιβυκής υφαλοκρηπίδας από τμήματα του ελληνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού του 2025 και από τη νεοανακηρυχθείσα ελληνική ΑΟΖ στο Ιόνιο.
Στο ίδιο έγγραφο, η Τρίπολη παρουσιάζει μια εκτεταμένη θαλάσσια οριοθέτηση που εκτείνεται δυτικά προς την Τυνησία και ανατολικά προς την Αίγυπτο, εδράζοντας τα επιχειρήματά της στο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 και σε διεθνή νομολογία που, όπως υποστηρίζει, περιορίζει την επήρεια των νησιών στη θαλάσσια οριοθέτηση. Ζητά δε από Ελλάδα και Αίγυπτο να αναστείλουν κάθε δραστηριότητα αδειοδότησης και έρευνας υδρογονανθράκων στις αμφισβητούμενες περιοχές μέχρι την οριστική επίλυση των ορίων.
Αυτό που φαίνεται να προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στο Κάιρο δεν είναι μόνο το περιεχόμενο των λιβυκών διεκδικήσεων, αλλά και το πολιτικό τους υπόβαθρο. Η αιγυπτιακή κατάθεση αφιερώνει εκτενή αναφορά στην εντεινόμενη υπεράκτια συνεργασία Λιβύης–Τουρκίας.
Ειδική μνεία γίνεται στο μνημόνιο συνεργασίας της 25ης Ιουνίου 2025 μεταξύ της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης και της τουρκικής κρατικής εταιρείας TPAO, το οποίο επιτρέπει σεισμικές έρευνες σε τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα. Ένα από αυτά, το «Area 4», σύμφωνα με την Αίγυπτο, επικαλύπτει άμεσα τα αιγυπτιακά θαλάσσια όρια.
Το Κάιρο απορρίπτει συνολικά τη συμφωνία, επιμένοντας ότι δεν μπορεί να παραχθεί κανένα έννομο αποτέλεσμα από δραστηριότητες που βασίζονται σε αυτό που θεωρεί παράνομες διεκδικήσεις. Επαναλαμβάνει δε τη θέση του ότι τόσο το μνημόνιο οριοθέτησης του 2019 όσο και η συμφωνία υδρογονανθράκων του 2022 μεταξύ Τουρκίας και λιβυκών αρχών είναι άκυρα και ανίσχυρα.
Για την Αίγυπτο, τα ζητήματα αυτά δεν αποτελούν απλές τεχνικές διαφωνίες, αλλά ενδείξεις ενός συντονισμένου λιβυκοτουρκικού σχεδίου αναδιαμόρφωσης του ενεργειακού και γεωπολιτικού τοπίου της περιοχής, εις βάρος των αιγυπτιακών στρατηγικών συμφερόντων.
Η λιβυκή διαμαρτυρία του Ιουνίου για τον διεθνή διαγωνισμό της Ελλάδας για έρευνες υδρογονανθράκων νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης προσθέτει νέα επίπεδα πολυπλοκότητας. Η Τρίπολη υποστηρίζει ότι ένα από τα οικόπεδα, το «Νότια Κρήτη 2», εμπίπτει στη λιβυκή δικαιοδοσία — θέση που η Αίγυπτος απορρίπτει κατηγορηματικά.
Το τριγωνικό σχήμα που διαμορφώνεται —με Ελλάδα και Αίγυπτο από τη μία πλευρά και Λιβύη με Τουρκία από την άλλη— καταδεικνύει πόσο αλληλένδετες έχουν γίνει οι διαμάχες και πώς η Ανατολική Μεσόγειος έχει μετατραπεί σε πολυεπίπεδο γεωπολιτικό πεδίο, όπου κάθε θαλάσσια κίνηση έχει αντίκτυπο σε πολλές πρωτεύουσες.
Για να ενισχύσει τη θέση της, η Αίγυπτος στηρίζεται σε ένα εκτενές νομικό και διπλωματικό πλαίσιο, επικαλούμενη το Προεδρικό Διάταγμα 595/2022 για τα δυτικά θαλάσσια σύνορά της, την Ανακοίνωση Θαλάσσιων Ζωνών του 2023 και παλαιότερες καταθέσεις στον ΟΗΕ το 2019, το 2023 και το 2024. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρεί να εμφανιστεί ως υπερασπιστής ενός κατοχυρωμένου status quo, παρουσιάζοντας τις λιβυκές —και κατ’ επέκταση τουρκικές— κινήσεις ως αποσταθεροποιητικές αναθεωρήσεις.
Πίσω από τη νομική ορολογία, το γεωπολιτικό αφήγημα είναι σαφές: η χρόνια αποσταθεροποίηση της Λιβύης έχει ανοίξει τον δρόμο για ισχυρή εξωτερική παρέμβαση, με την Τουρκία να αποκτά σημαντική επιρροή μέσω της στρατιωτικής και πολιτικής της εμπλοκής στη δυτική Λιβύη.
Το Κάιρο αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια την τουρκική παρουσία στα δυτικά του σύνορα ως στρατηγική απειλή, εκτιμώντας ότι οι νέες λιβυκές θαλάσσιες διεκδικήσεις αντανακλούν περισσότερο τις φιλοδοξίες της Άγκυρας στη Μεσόγειο παρά αυθεντικά λιβυκά εθνικά συμφέροντα.
Παρά τις διακηρύξεις περί προσέγγισης, η τουρκική ενεργητική πολιτική στην περιοχή —με αιχμή την ενέργεια, την ασφάλεια και τη στήριξη λιβυκών παρατάξεων— παραμένει ένα από τα διαχρονικά αγκάθια στις σχέσεις με την Αίγυπτο.
Αν και το Κάιρο κλείνει την κατάθεσή του δηλώνοντας ανοιχτό σε διαπραγματεύσεις «καλής πίστης», το περιεχόμενο του εγγράφου αποκαλύπτει το βάθος του ρήγματος. Με τη Λιβύη ασταθή, την Τουρκία εδραιωμένη, την Ελλάδα άμεσα εμπλεκόμενη και τα ενεργειακά κοιτάσματα στο επίκεντρο, η ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο παραμένει άλυτη και προμηνύει μια μακρά διπλωματική και νομική αναμέτρηση.