Η Τουρκία αποπληρώνει ή παραγράφει ολοένα και περισσότερο τα χρέη των χωρών στις οποίες πουλάει όπλα, συμπεριλαμβανομένης της κάλυψης των υποχρεώσεών τους προς τους διεθνείς οργανισμούς, μια πρακτική που οι επικριτές υποστηρίζουν ότι θολώνει τα όρια μεταξύ της αναπτυξιακής βοήθειας και της γεωπολιτικής χρηματοδότησης όπλων.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι το Κιργιστάν, το οποίο απέκτησε τουρκικό στρατιωτικό εξοπλισμό αξίας άνω των 33 εκατομμυρίων δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων drones και τεθωρακισμένων οχημάτων, ενώ ταυτόχρονα επωφελήθηκε από την πλήρη ακύρωση δημόσιου χρέους σχεδόν 59 εκατομμυρίων δολαρίων που οφειλόταν στην Άγκυρα. Η συνολική αξία των στρατιωτικών προμηθειών αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω, καθώς τα νεοπαραγγελθέντα οπλισμένα drones Bayraktar TB2, τα οποία βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε παραγωγή σύμφωνα με αξιωματούχους του Κιργιστάν, θα παραδοθούν τους επόμενους μήνες.
Η συμφωνία διαγραφής χρέους, η οποία οριστικοποιήθηκε στο Μπισκέκ τον Νοέμβριο του 2024 και στάλθηκε στο τουρκικό κοινοβούλιο νωρίτερα αυτόν τον μήνα για επικύρωση, ανακοινώθηκε δημόσια από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως ένδειξη υποστήριξης για έργα «περιβαλλοντικής και πράσινης οικονομίας». Ωστόσο, το νομικό κείμενο της συμφωνίας δεν περιέχει καμία αναφορά σε πρωτοβουλίες για το κλίμα ή οικολογικές δεσμεύσεις, εγείροντας ανησυχίες ότι η δηλωμένη αιτιολόγηση δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια διπλωματική πρόσοψη.
Η επίσημη διαγραφή χρέους, συνολικού ύψους 58,8 εκατομμυρίων δολαρίων, προέρχεται από ένα δάνειο χαμηλού επιτοκίου που έδωσε η Τουρκία στο Κιργιστάν το 2012. Το δάνειο, που υποστηρίζεται από ένα 20ετές πρόγραμμα αποπληρωμής και ένα συμβολικό επιτόκιο 0,1%, προοριζόταν αρχικά για την υποστήριξη δημόσιων υποδομών. Το Κιργιστάν αργότερα δυσκολεύτηκε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του και έλαβε μια συμφωνία αναδιάρθρωσης χρέους το 2021 στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Αναστολής Εξυπηρέτησης Χρέους της G-20.
Στις 5 Νοεμβρίου 2024, η Τουρκία και το Κιργιστάν υπέγραψαν διμερή συμφωνία διαγραφής χρέους, η οποία ακυρώνει πλήρως το ανεξόφλητο υπόλοιπο, συμπεριλαμβανομένων των δεδουλευμένων τόκων. Η τουρκική κυβέρνηση αναφέρει ότι η κίνηση αυτή αποτελεί μέρος της επίσημης πολιτικής της για την αναπτυξιακή βοήθεια και συμβολίζει την αμοιβαία υποστήριξη μεταξύ των δύο χωρών.
Ο Kamchybek Tashiev, πρόεδρος της Κρατικής Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας του Κιργιστάν, δήλωσε νωρίτερα ότι η χώρα είχε αγοράσει οπλισμένα drones Bayraktar TB2 από την Τουρκία, μαζί με 40 τεθωρακισμένα οχήματα, σε μια συμφωνία αξίας 300 εκατομμυρίων σομ Κιργιστάν (περίπου 33,4 εκατομμύρια δολάρια). Ο Tashiev επιβεβαίωσε επίσης ότι τα drones Bayraktar Akinci και Aksungur είχαν ήδη παραδοθεί το 2023 και είναι πλέον λειτουργικά, κυρίως για τις δυνάμεις ασφαλείας των συνόρων.
«Τα TB2 βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη γραμμή παραγωγής», δήλωσε ο Τασίεφ, υποδεικνύοντας ότι οι παραδόσεις συνεχίζονται.
Παρά τις επίσημες δηλώσεις που παρουσιάζουν την ελάφρυνση του χρέους ως μια χειρονομία προσανατολισμένη στην ανάπτυξη, κανένα μέρος της υπογεγραμμένης συμφωνίας δεν αναφέρεται σε περιβαλλοντικά σημεία αναφοράς, πράσινα έργα ή στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα, χρησιμεύει κυρίως ως σύμβολο αλληλεγγύης και στρατηγικής συνεργασίας.
Οι αναλυτές έχουν σημειώσει ότι παρόμοια οικονομικά πρότυπα έχουν παρατηρηθεί και στη συνεργασία της Τουρκίας με αφρικανικές χώρες, ιδίως με τη Σομαλία.
Από το 2011, η Τουρκία έχει παράσχει περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε βοήθεια στη Σομαλία, συμπεριλαμβανομένων άμεσων πληρωμών για την κάλυψη του χρέους της Σομαλίας προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Μία από αυτές τις πληρωμές ανήλθε σε 3,5 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών. Δημοσιεύματα των τουρκικών μέσων ενημέρωσης υποστηρίζουν ότι ένα σημαντικό μέρος της τουρκικής βοήθειας προς τη Σομαλία καταλήγει σε συμβάσεις που ανατίθενται σε επιχειρήσεις κοντά στον Ερντογάν.
Οι επικριτές λένε ότι η περίπτωση της Σομαλίας αποτελεί παράδειγμα του πώς η αναπτυξιακή βοήθεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο οικονομικής προστασίας. «Πίσω από τους τίτλους της ανθρωπιστικής βοήθειας κρύβεται ένα πολύπλοκο δίκτυο στρατιωτικής εφοδιαστικής, κατασκευαστικών συμβάσεων και οικοδόμησης επιρροής», δήλωσε ένας διεθνής ειδικός ανάπτυξης που γνωρίζει τις επιχειρήσεις της Τουρκίας στο Κέρας της Αφρικής. «Και πολλοί από τους δικαιούχους είναι τουρκικές εταιρείες με στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση».
Οι παρατηρητές λένε ότι το μοντέλο της Τουρκίας αποκλίνει από την παραδοσιακή δυτική αναπτυξιακή βοήθεια, η οποία τείνει να προορίζεται για συγκεκριμένους κοινωνικούς δείκτες. Η προσέγγιση της Άγκυρας συχνά συνδυάζει τη στρατιωτική συνεργασία, την ελάφρυνση του χρέους και την ανάπτυξη υποδομών σε ένα ενιαίο γεωπολιτικό πλαίσιο.
Η τουρκική κυβέρνηση υπερασπίζεται την πολιτική της επισημαίνοντας τον ρόλο της ως αναδυόμενου δωρητή στον Παγκόσμιο Νότο και ως υπέρμαχου της πολυπολικής παγκόσμιας ανάπτυξης. Μια έκθεση του 2024 του τουρκικού αναπτυξιακού οργανισμού TIKA τόνισε την υποστήριξη της χώρας για την οικοδόμηση κρατών, την ανθεκτικότητα και τον πράσινο μετασχηματισμό στην Κεντρική Ασία και την Ανατολική Αφρική.
Οι εξαγωγές όπλων της Τουρκίας έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια. Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη της, συμπεριλαμβανομένων των Bayraktar TB2, Akinci και Aksungur, έχουν γίνει σύμβολα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας.
Η ικανότητα της Άγκυρας να διαγράφει το δημόσιο χρέος, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τις πωλήσεις αμυντικού εξοπλισμού, υποδηλώνει μια σκόπιμη στρατηγική επέκτασης της επιρροής σε περιοχές όπου οι παραδοσιακές δυνάμεις υποχωρούν ή αντιμετωπίζουν προκλήσεις αξιοπιστίας.
Μόνο το 2023 οι εξαγωγές αμυντικού εξοπλισμού της Τουρκίας έφτασαν τα 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 31% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με στοιχεία της Συνέλευσης Τούρκων Εξαγωγέων.
Ενώ στελέχη της αντιπολίτευσης αμφισβητούν αυτά τα μονομερή πακέτα οικονομικής βοήθειας σε μια εποχή που η οικονομία της Τουρκίας δέχεται ολοένα και περισσότερες πιέσεις, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών τα θεωρεί ως μέσα που ενισχύουν τη διεθνή επιρροή της χώρας.
Πηγή: nordicmonitor.com