Αυτή την εβδομάδα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έστειλε ένα σαφές μήνυμα στην Ουκρανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της: Η Μόσχα μπορεί να συνεχίσει, γιατί έχουμε ισχυρούς φίλους.
Ο Ρώσος ηγέτης στάθηκε δίπλα-δίπλα σε διάφορες εκδηλώσεις στην Κίνα με τους άνδρες που του επέτρεψαν να διεξάγει τον πόλεμο στην Ουκρανία για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και με τόση σφοδρότητα: τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι, τον Ιρανό πρόεδρο Μασούντ Πεζέσκιάν και τον Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας, όπως σημειώνει το CNN.
Πάνω από τρία χρόνια μετά από αυτό που ο Πούτιν πίστευε κάποτε ότι θα ήταν μια γρήγορη κατάληψη του πολύ μικρότερου και πιο αδύναμου γείτονά του, η Ρωσία δεν θα ήταν σε θέση να συνεχίσει τον πόλεμο χωρίς τα χρήματα της Κίνας και της Ινδίας, τα όπλα του Ιράν και, σε μικρότερο βαθμό, το ανθρώπινο δυναμικό της Βόρειας Κορέας.
Ωστόσο, τα μηνύματα που εκπέμπονται τόσο από τη σύνοδο κορυφής όσο και από τη στρατιωτική παρέλαση που διοργάνωσε η Κίνα αυτή την εβδομάδα ξεπερνούν κατά πολύ τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι ηγέτες που συγκεντρώθηκαν στην Κίνα μπορεί να μη συμφωνούν σε όλα. Μερικοί από αυτούς μπορεί να μη συμπαθούν ιδιαίτερα ο ένας τον άλλον. Ωστόσο, βλέπουν μια μεγάλη ευκαιρία να τερματίσουν την κυριαρχία της Δύσης στην παγκόσμια σκηνή. Και η Ευρώπη φοβάται ότι θα βρεθεί στο στόχαστρο.
Τα γεγονότα αυτά υπενθύμισαν με τον πιο έντονο τρόπο γιατί η Ευρώπη πρέπει να επανεξετάσει την ασφάλειά της. Τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη προσπάθησε να απομονώσει τον ηγέτη της Ρωσίας και να πλήξει την οικονομία της, ενώ παράλληλα αποδέχτηκε το γεγονός ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να μην είναι πλέον ο σύμμαχος στον οποίο μπορεί πάντα να στρέφεται.
Ωστόσο, ο Πούτιν βρισκόταν εκεί, μαζί με μερικούς από τους πιο ισχυρούς άνδρες του κόσμου, επιβεβαιώνοντας τη φιλία τους.
«Η Ρωσία προσπαθεί να δείξει ότι, παρόλο που έχει απομονωθεί από τον δυτικό κόσμο, εξακολουθεί να έχει εταίρους και συμμάχους σε οικονομικά ισχυρές χώρες... Και αυτή η απομόνωση δεν σημαίνει ότι η ρωσική οικονομία θα καταρρεύσει ή ότι η Ρωσία δεν θα είναι σε θέση να συνεχίσει τον πόλεμο», δήλωσε στο CNN η Natia Seskuria, του Royal United Services Institute (RUSI).
Η διεθνής τάξη που καθιερώθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου κινδυνεύει σαφώς να καταρρεύσει, σημειώνει το CNN. Οι ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί από τη διεθνή σκηνή υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και την ατζέντα του «America First» (μτφ. Πρώτα η Αμερική). Εν τω μεταξύ, η Ευρώπη μάχεται με τους δικούς της δαίμονες, όπως η άνοδος του ακροδεξιού εθνικισμού και οι οικονομικές πιέσεις.
Η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και άλλες χώρες που δεν ήταν χαρούμενες με την ιδέα ενός κόσμου υπό την κυριαρχία των ΗΠΑ είδαν ξαφνικά μια ευκαιρία.
«Η καθιερωμένη κυριαρχία της δυτικής συμμαχίας στις διεθνείς υποθέσεις υποχωρεί και βλέπουν την ευκαιρία να αρχίσουν, με σοβαρό τρόπο, να αναδιαμορφώσουν το διεθνές σύστημα», δήλωσε στο CNN ο John Lough, επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής στο think tank New Eurasian Strategies Centre.
Αυτή η εβδομάδα έφερε αυτές τις φιλοδοξίες στο φως, ώστε να τις δουν όλοι, συμπεριλαμβανομένου και του Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος έλαβε το μήνυμα. «Παρακαλώ, μεταφέρετε τις θερμότερες ευχές μου στον Βλαντίμιρ Πούτιν και στον Κιμ Γιονγκ Ουν, καθώς συνωμοτείτε εναντίον των ΗΠΑ», έγραψε στο Χ, σε μήνυμά του προς τον Σι Τζινπίνγκ.
Φιλίες με συμφέροντα
Παρά τις χειραψίες και τα χαμόγελα, η προσέγγιση της Κίνας και της Ινδίας στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία κυριαρχείται από τον πραγματισμό, σύμφωνα με αναλυτές. Οι δύο χώρες δηλώνουν σταθερά την ουδετερότητά τους στον πόλεμο, ενώ ταυτόχρονα τον τροφοδοτούν παρέχοντας οικονομική στήριξη στη Ρωσία.
Η Κίνα και η Ινδία ήταν περισσότερο από ευτυχείς να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία όταν οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας επέβαλαν κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο, μια βασική πηγή εσόδων για τη Μόσχα. Εκμεταλλευόμενες την ευκαιρία, εξασφαλίζουν φθηνότερες προμήθειες ενέργειας, αλλά οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η σχέση αυτή δεν αφορά μόνο τα χρήματα. Αν και ούτε η Κίνα ούτε η Ινδία είναι διατεθειμένες να εμπλακούν σε άμεση αντιπαράθεση με τη Δύση, και οι δύο χαίρονται που η Ρωσία προωθεί μια αντιδυτική ατζέντα.
«Η Κίνα είναι πολύ πιο κοντά στη Ρωσία όσον αφορά την πολυπολικότητα και τη μείωση της δυτικής επιρροής γενικά. Υπάρχει μια ιδεολογική συγγένεια, αλλά και ένα καθαρά οικονομικό συμφέρον», δήλωσε η Seskuria.
Ο Lough σημείωσε ότι η στάση της Ρωσίας ενάντια στην παγκόσμια τάξη που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ ταιριάζει επίσης με το αφήγημα της Ινδίας. «Νομίζω ότι οι Ινδοί δεν είναι δυσαρεστημένοι που βλέπουν τη Ρωσία να προωθεί αυτό το πρόγραμμα για την υπεράσπιση των συμφερόντων του Παγκόσμιου Νότου και να διασφαλίζει ότι το σύστημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης προσαρμόζεται ώστε να φιλοξενήσει τις αναδυόμενες οικονομίες με μεγάλο πληθυσμό».
Το Πεκίνο και το Δελχί αποτελούν σήμερα τους δύο μεγαλύτερους αγοραστές ρωσικού πετρελαίου και άνθρακα στον κόσμο.
Η υποστήριξη δεν περιορίζεται μόνο στις αγορές του ρωσικού πετρελαίου. Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, τόσο κινεζικές όσο και ινδικές εταιρείες προμηθεύουν τη Ρωσία με τις λεγόμενες τεχνολογίες διπλής χρήσης, ή εξαρτήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για πολιτικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς, όπως ημιαγωγοί ή τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός, τα οποία η Ρωσία δεν μπορεί να προμηθευτεί αλλού λόγω των δυτικών κυρώσεων.
Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της δεν είναι διατεθειμένοι να απορρίψουν εντελώς την Ινδία και την Κίνα, επειδή γνωρίζουν ότι, αν κάποιος μπορεί να ασκήσει πραγματική πίεση στον Πούτιν για να τερματίσει τον πόλεμο – ελλείψει σκληρότερων μέτρων από τον Τραμπ – αυτός είναι πιθανότατα το Πεκίνο και, ίσως σε μικρότερο βαθμό, το Νέο Δελχί.
Η Βόρεια Κορέα και το Ιράν, εν τω μεταξύ, έχουν σταθεί σταθερά στο πλευρό της Ρωσίας. Έχοντας ήδη υποστεί κυρώσεις και απομόνωση από τη Δύση λόγω των πυρηνικών τους προγραμμάτων και άλλων δραστηριοτήτων, δεν έχουν πολλά να χάσουν. Το Ιράν ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο στη Μόσχα τους πρώτους μήνες του πολέμου, παρέχοντάς της τεχνογνωσία για τον μετριασμό των επιπτώσεων των κυρώσεων, είπε ο Lough. Κρίσιμης σημασίας είναι το γεγονός ότι το Ιράν παρείχε επίσης τον απαραίτητο στρατιωτικό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένου του όπλου που έχει αλλάξει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο η Μόσχα πολεμά στην Ουκρανία, το drone Shahed.
Εξάλλου, Ρωσία και Ιράν υπέγραψαν νέα συμφωνία συνεργασίας και ξεκίνησαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.
Ωστόσο, η Τεχεράνη έχει μάθει με τον δύσκολο τρόπο ότι κάθε συμμαχία με τη Ρωσία έχει σαφή όρια.
Ο Πούτιν δεν βοήθησε το Ιράν όταν δέχτηκε επίθεση από το Ισραήλ και, αργότερα, από τις ΗΠΑ αυτό το καλοκαίρι. Και πέρα από το να προσφέρει μια ασφαλή διέξοδο στον πρώην πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ, πρώην βασικό σύμμαχο τόσο της Ρωσίας όσο και του Ιράν, ο Πούτιν δεν παρενέβη όταν το καθεστώς του Άσαντ έπεσε τον Δεκέμβριο.
Για τη Βόρεια Κορέα, απομονωμένη και φτωχή, η σχέση με τη Ρωσία παραμένει καθαρά συναλλακτική, είπε η Seskuria. Η Ρωσία χρειάζεται άνδρες, και η Βόρεια Κορέα είναι πιθανώς η μόνη χώρα που μπορεί να αντέξει πολιτικά να στείλει τους δικούς της ανθρώπους να πολεμήσουν σε έναν πόλεμο που έχει χαρακτηριστεί από ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό απωλειών από τη ρωσική πλευρά. «Δεν έχουν πολλά να χάσουν, με την έννοια ότι δεν υπάρχει κοινή γνώμη ή αντίσταση που να μπορεί να αντιταχθεί στην απόφαση του Κιμ να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία», σημείωσε ηSeskuria.
Πραγματισμός πάνω από όλα;
Η θερμή υποδοχή που βίωσε ο Πούτιν στην Κίνα, σε συνδυασμό με τη στρατιωτική και διπλωματική δύναμη που επιδείχθηκε κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής και της στρατιωτικής παρέλασης, είχε ως στόχο να στείλει ένα μήνυμα.
«Είχαμε αυτή την ομάδα χωρών που δεν είναι οι καλύτεροι φίλοι, αλλά έχουν κοινά στρατηγικά συμφέροντα και είναι σε θέση να συντονιστούν και να δείξουν στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους ότι αποτελούν μια δύναμη που πρέπει να ληφθεί στα υπόψη», είπε ο Lough. «Αυτό είναι ανησυχητικό, αλλά πρέπει να αναρωτηθούμε πόσο βιώσιμο είναι όλο αυτό;», πρόσθεσε.
Οι αλλαγές που επέφεραν τα γεγονότα στην Κίνα δεν συνέβησαν από τη μια μέρα στην άλλη. Η Ευρώπη μπορεί να αιφνιδιάστηκε όταν η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή της στην Ουκρανία, αλλά από τότε η κατάσταση έχει αλλάξει. «Αρχίζουμε να βλέπουμε τώρα από τι είναι φτιαγμένοι οι Ευρωπαίοι και όσον αφορά τις εξελίξεις στον τομέα της άμυνας στην Ευρώπη, μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες αξιοσημείωτες αλλαγές», δήλωσε ο Lough.
Πράγματα που θα ήταν αδιανόητα πριν από λίγα χρόνια – όπως η αλλαγή του συντάγματος της Γερμανίας για την αύξηση των αμυντικών δαπανών ή η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, που ήταν πάντα ουδέτερες, στο ΝΑΤΟ – συμβαίνουν τώρα λόγω των γεωπολιτικών αλλαγών τα τελευταία χρόνια.
Όσο και αν η φιλία του Πούτιν με τον Σι και τον Μόντι μπορεί να προκάλεσε κάποια αμηχανία σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, η ομάδα αυτή δημιουργήθηκε από έναν συνδυασμό συμφερόντων, οικονομικού πραγματισμού και ευκαιριών, σύμφωνα με αναλυτές. «Είναι μια πολύ λειτουργική σχέση, που δεν βασίζεται σε ισχυρή αμοιβαία φιλία. Είναι μια συμμαχία συμφερόντων και όχι μια συμμαχία χωρών», είπε ο Lough, προσθέτοντας ότι τα συμφέροντα μπορούν να αλλάξουν και πολλά πράγματα μπορούν να συμβούν στα επόμενα τρεισήμισι χρόνια της προεδρίας του Τραμπ. «Δεν βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου ξαφνικά όλα τελείωσαν, επειδή μια ομάδα ηγετών που δεν μας αρέσουν συγκεντρώθηκαν στην Κίνα για μια μεγάλη εκδήλωσε», σημείωσε.